grafika z logotypem Biuletynu Miejskiego

Biuletyn Miejski

Łysy Młyn

Informacje o pierwszych młynach wodnych w Wielkopolsce pojawiły się na przełomie XII i XIII wieku. Na kolejną, pełną atrakcji wycieczkę poznańskim tramwajem i autobusem zapraszam do Łysego Młyna w Biedrusku.

Fot. Zbigniew Szmidt - grafika artykułu
Fot. Zbigniew Szmidt

W przywileju lokacyjnym Poznania książęta Przemysł i Bolesław nadali miastu prawo budowania młynów na odcinku jednej mili w górę i w dół rzeki. Napęd przy pomocy koła wodnego wykorzystywano do przemiału zbóż, produkcji oleju, słodu i prochu, a także w kuźniach, papierniach i tartakach czy też do spilśniania tkanin (folusze).

Położone na przełomowym odcinku Warty okolice Biedruska oddalone są o ok. 15 km od centrum Poznania. Przyroda tego obszaru tylko w niewielkim stopniu naruszona została przez człowieka i cechuje się zróżnicowaniem krajobrazu, dużym zalesieniem i bogactwem flory i fauny. Ustanowiony został tutaj Obszar Chronionego Krajobrazu oraz - w ramach europejskiej sieci ekologicznej Natura 2000 - Ostoja Biedrusko.

Młyńskim szlakiem

Trasa autobusu do Łysego Młyna prowadzi ze Śródki (znajdował się tam niegdyś młyn Henrykowski, nazwany tak od wymienionego w przywileju lokacyjnym sołtysa poznańskiego), dalej koło Ostrowa Tumskiego (nad Cybiną stał młyn Kapitulny, czyli należący do kapituły katedralnej) do Małych Garbar (tu na rzece Wierzbak płynącej przez Grochowe Łąki znajdował się młyn zwany Grochowym lub Dominikańskim). Droga autobusu prowadzi przez Garbary na Szeląg - gdzie w nieistniejącym już młynie produkowano proch strzelniczy - i dalej do dawnej wsi Naramowice, w której znajdowały się dwa młyny: Nowy zwany też Wilczym Młynem oraz Stary Naramowicki zwany także Różanym Młynem (nad Różanym Potokiem). Tuż za granicą Poznania (między Radojewem a Biedruskiem) znajduje się Leśnictwo Marianowo, a przy nim w malowniczej dolinie strumienia płynącego do Warty stoi młyn wodny, sięgający swą historią XV wieku. Staraniem Nadleśnictwa Łopuchówko w 2011 roku odrestaurowano obiekt i utworzono w nim Ośrodek Edukacji Leśnej "Łysy Młyn". 

Królestwo Karoliny

W Łysym Młynie bywałem kilkakrotnie, jednak postanowiłem pojechać tam - jak zwykle - tuż przed napisaniem tekstu dla IKS-a. Z opiekunką obiektu panią Karoliną Prange umówiłem się w ostatnie piątkowe popołudnie marca. Trwały właśnie gorączkowe przygotowania do organizowanej przez Ośrodek Edukacji Leśnej "Łysy Młyn" szóstej edycji "Nocy sów", której pomysłodawcą i ogólnopolskim  koordynatorem jest stowarzyszenie Ptaki Polskie. Pani Karolina, z zamiłowania ornitolog, pełniła rolę przewodnika na tej imprezie. W oczekiwaniu na przybycie uczestników imprezy "po znajomości" obejrzałem (przedpremierowo) prezentację multimedialną o sowach w kulturze, a potem już w skrócie mieszczącą się na trzech kondygnacjach młyna ekspozycję i pracownię entomologiczną - "Leśne laboratorium".

W czasie odbywających się w Łysym Młynie "lekcji" uczestnicy otrzymują wiele ciekawych informacji o lesie i jego mieszkańcach, poznają zagadnienia związane z drewnem jako surowcem ekologicznym. Działa tu Centrum Ochrony Pachnicy Dębowej. Odkryta przed kilku laty na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko pachnica jest jednym z największych chrząszczy w Polsce: osiąga długość od 22 do 32 mm; swą nazwę zawdzięcza przyjemnemu i dosyć silnemu zapachowi (feromonu), wydzielanemu przez dorosłe samce, który przypomina "zapach suszonych moreli w połączeniu z nutką piżma". Do jej życia niezbędne jest martwe drewno. W Centrum można zapoznać się z także z innymi organizmami żyjącymi w drewnie - szacuje się, że w martwym pniu może żyć 200-500 gatunków owadów (na żywym drzewie występuje 50-150). Martwe pnie jako spiżarnię wykorzystują również ssaki, zasiedlające je grzyby rozkładają drewno, a dzięcioły tworzą w nich większość swoich dziupli. 

Czy zapamiętałem najważniejsze i zasłużyłem na piątkę? To jeszcze parę danych: powierzchnia lasów w Polsce wynosi 9,2 mln ha, tj. około 31 proc. powierzchni kraju, na mieszkańca przypada 0,24 ha, a przeciętny wiek drzew to 60 lat, co roku leśnicy sadzą 500 mln nowych drzew, czyli średnio... 57 tys. na godzinę.

W jednej z ulotek wydanych przez Ośrodek "Łysy Młyn" znalazłem też taki cytat: "Drzewo przestarzałe staje się niezdatnym i próżno miejsce zalega. Trzeba go więc w czasie doskonałej jego pory wycinać. Ale w tym wycinaniu, tak poczynać roztropnie, żeby aktualna korzyść, dalszej nie przeszkadzała". Autorem tych słów jest Ignacy Krasicki - żyjący w XVIII wieku poeta i biskup warmiński... jakież to aktualne i dobre motto dla naszej wycieczki do lasu. 

Nie tylko pachnica

Wokół pobliskiego stawu młyńskiego wytyczono ścieżkę edukacyjną "Rola wody w przyrodzie". W pobliżu zorganizowano parking leśny (GPS: N 52°30'37,6", E 16°56' 20,9", jeden z czterech na terenie Nadleśnictwa Łopuchówko), który w ramach programu "Aktywne Udostępnianie Lasów" wyposażono w strefę wypoczynkową z urządzeniami do ćwiczeń i elementami małej architektury. Na parkingu zaczyna się i kończy prowadząca leśnymi ścieżkami trasa biegowa "Wolność jest w Naturze", o długości około 9 km - idealna nie tylko dla biegaczy, ale także do marszów nordic walking.

Na koniec zagadka, którą zadaję wycieczkowiczom w czasie zwiedzania młynów: "Kto to jest? Gdy ma wodę - pije wino, gdy nie ma wody - pije wodę" - nie wiecie... spytajcie panią Karolinę.

Witold Gostyński

Informacje praktyczne:

  • Ośrodek Edukacyjny "Łysy Młyn": zwiedzanie/udział w warsztatach dla grup powyżej 10 osób, po uprzednim uzgodnieniu z panią Karoliną Prange: tel. 692 704 099, e-mail: karolina.prange@poznan.lasy.gov.pl. Korzystanie z obiektu jest nieodpłatne.
  • Dojazd komunikacją miejską do przystanku Biedrusko/Młyn (na żądanie, 1 przystanek w strefie B): z przystanku Małe Garbary (lub Rondo Śródka) - autobus linii 911 (30 min), z os. Sobieskiego - autobus linii 348 (jedzie krócej, ale rzadziej). Warto zaplanować podróż, korzystając z aplikacji "jakdojade".
  • Parking leśny: W odległości 300 m od budynku Łysego Młyna, przy trasie Poznań-Biedrusko (droga powiatowa nr 2406P)

W internecie:

  • wlin.pl/informacje/lysy-mlyn
  • pachnica.pl
  • czaswlas.pl
  • www.lopuchowko.poznan.lasy.gov.pl/edukacja
  • dla młodych wędrowców: dzieci.erys.pl

oprac. W.G.