27.03.2015

Bóbr - zwierzę o zadziwiających talentach inżynieryjnych

Bóbr, gatunek objęty ochroną częściową. Jest największym lądowym gryzoniem w Europie. Zamieszkuje dorzecza spokojnych rzek i płytkich jezior, łąki śródlądowe czy bagna. Na ogół bobry żyją w zwartej gromadzie i nie oddalają się od swoich nawodnych domków czy żeremi dalej niż na kilkadziesiąt metrów w ciągu dnia.

Bóbr posiada szereg adaptacji do ziemnowodnego życia. Przednie kończyny są bardzo zręczne i chwytne, tylne - mocne i masywne o palcach spiętych błoną pławną. Spłaszczony ogon, pokryty jest rogową łuską, spomiędzy której z rzadka wyrastają włosy. Pełni on rolę steru w wodzie, podpory na lądzie, jest również magazynem tłuszczu. Trzecia, przezroczysta powieka oraz fałdy skórne zamykające kanały uszne i nosowe umożliwiają pracę pod wodą. Charakterystyczne dla bobra są dwie pary dużych siekaczy.

f - grafika artykułu — Tablica informacyjna (Nadleśnictwo)

Wymagania siedliskowe bobrów są bardzo zróżnicowane. Najchętniej zajmują tereny niskie - pobrzeża nizinnych cieków i jezior, rowy melioracyjne, bagienka śródleśne i śródłąkowe. Jakość wody nie odgrywa większej roli w wyborze miejsca na osiedlenie się, ale bardzo ważny jest stały dostęp do wody. Bobry potrafią się łatwo przystosować także do bliskości człowieka. Zajmowane siedliska są najczęściej ubogie, porośnięte wierzbami, olszą, brzozami i leszczyną. Bobry są roślinożercami.

Działalność inżynieryjna bobrów jest wywołana potrzebą zapewnienia bezpieczeństwa. Stały i podwyższony poziom wody pozwala na ukrycie podwodnych wejść do schronień - domków (żeremi) i nor, umożliwia zatopienie magazynów pokarmu na zimę, skraca drogę ucieczki w przypadku żerowania bobrów na lądzie i ułatwia spławianie drewna.

Bobry budują tamy przeważnie na niewielkich, płytkich ciekach z lokalnie dostępnego materiału - gałęzi, mułu, darni, kamieni i żwiru. Tamy mogą osiągać wysokość od kilku centymetrów do 5 metrów, długość od kilkudziesięciu centymetrów do kilkuset metrów. Są stosunkowo trwałe i można po nich swobodnie chodzić. Nie niszczą ich gwałtowne przybory wód, a często bobry pozostawiają z boków tamy coś w rodzaju kanałów ulgi, którymi jest odprowadzany nadmiar wody.

Na terenach niskich bobry budują domki z podobnego materiału jak do budowy tam. Wysokość domków może dochodzić do 3 metrów, średnica u podstawy - do 20 metrów. W środku, ponad poziomem wody, znajduje się jedna komora wyściełana suchym materiałem roślinnym. Odchodzą od niej kanały z podwodnym wyjściem. Ich długość może dochodzić do 40 metrów. Żeremia zazwyczaj są trudne do osiągnięcia suchą nogą - otaczają je rowy wypełnione wodą lub znajdują się pośrodku stawu bobrowego.

Nory są budowane w przypadku, gdy brzegi cieków lub zbiorników wodnych są wystarczająco wysokie, a grunt jest wystarczająco zwięzły. Często są one bardzo skomplikowane i wielopoziomowe, a długość korytarzy może dochodzić do kilkudziesięciu metrów. Bobry kopią kanały w celu ułatwienia transportu pożywienia oraz zapewnienia bezpieczeństwa. Ich długość może dochodzić do kilkuset metrów, szerokość do kilku metrów.

Ta wodna inżynieria ssaków jest bardzo potrzebna ludziom z ekologicznego punktu widzenia. Budując swoje konstrukcje bobry zmieniają teren wokół siebie. Nawadniają obszary do tej pory suche, chronią lasy przed pożarami a także sprawiają, że bardziej sprzyjająca, nawodniona gleba zaczyna być dobrym miejscem do rozwijania się nowych gatunków roślin.
Bobry mają bardzo pozytywny wpływ na środowisko.