"Handel uprawnieniami do emisji dwutlenku węgla" - mechanizm uzupełniający dla istniejących regulacji bezpośrednich w polityce ochrony powietrza.

Dnia 1 stycznia 2005 r.weszła w życie ustawa z dnia 22 grudnia 2004 r. o handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji (Dz. U. Nr 281, poz. 2784 - zał.nr 1). Niniejsza ustawa dokonuje w zakresie swojej regulacji wdrożenia dyrektywy nr 2003/87/WE z 13 października 2003 r., ustanawiającej system handlu przydziałami emisji gazów cieplarnianych we Wspólnocie oraz zmieniającej dyrektywę 96/61/WE. Ustawa wprowadza nowy mechanizm i określa zasady funkcjonowania systemu handlu uprawnieniami do emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji, którego celem jest ograniczenie tych emisji w sposób opłacalny i ekonomicznie efektywny.
Nowy instrument ochrony środowiska polega na odstąpieniu od ustalania przedsiębiorcom sztywnych standardów emisji do powietrza gazów cieplarnianych i innych substancji na rzecz przyznawania im rocznych uprawnień na emisję mogących być przedmiotem handlu. Handel uprawnieniami do emisji gazów cieplarnianych to możliwość wspólnego wypełnienia limitu emisji, jaki został przyznany uczestnikom systemu. Obejmuje on jedynie część branż i instalacji odpowiedzialnych za emisję gazów cieplarnianych. Systemem handlu emisjami objęto głównie instalacje związane ze spalaniem paliw, tj.około tysiąc podmiotów gospodarczych sektora energetycznego, ciepłownictwa, petrochemicznego i papierniczego, wśród których 200 emituje do powietrza 86% całej emisji dwutlenku węgla (CO2).

Instalacje (urządzenia, które zatruwają środowisko) uczestniczące w omawianym systemie mają obowiązek uzyskania pozwolenia na emisję dwutlenku węgla oraz przydziału uprawnień. Każda instalacja może wyemitować tylko taką ilość CO2, na jaką opiewają posiadane przez nią uprawnienia do emisji. Mogą one być przedmiotem kupna - sprzedaży, a przedsiębiorca może sprzedać nadmiar uprawnień lub szukać ich na rynku, gdy mu ich nie wystarczy.
Zezwolenia wydawane są na okres 10 lat w drodze decyzji przez organ właściwy do wydawania pozwolenia zintegrowanego lub pozwolenia na wprowadzanie gazów i pyłów do powietrza (art. 34). Instalacje, na które do 31 grudnia 2004 r.przedsiębiorca nie uzyskał uprawnień, muszą zaprzestać działalności.
System początkowo obejmuje przedsiębiorstwa emitujące dwutlenek węgla. W późniejszym okresie obejmie on także dwutlenek siarki, tlenki azotu i pyły. Na przedsiębiorstwa emitujące określone substancje spadnie wiele nowych obowiązków, m.in.dotyczących monitoringu i weryfikacji emisji oraz gromadzenia odpowiedniej liczby uprawnień do emisji. Zyskają za to możliwość sprzedaży niewykorzystanych uprawnień innym podmiotom, również zagranicznym (art. 26 ww.ustawy).
Zgodnie z art. 50 ustawy, prowadzący instalację podlega karze pieniężnej za brak uprawnień do emisji na pokrycie rzeczywistych wielkości emisji w poszczególnych latach okresu rozliczeniowego. Kary będzie wymierzał, w drodze decyzji, WIOŚ w przypadku stwierdzenia braku uprawnień do emisji w wyniku przeprowadzonej kontroli stwierdzającej brak zezwolenia. Takie rozwiązanie z jednej strony daje szansę funkcjonowania tym instalacjom, które nie są jeszcze wyeksploatowane technicznie, ale nie jest już opłacalne inwestowanie w urządzenia ochrony środowiska, z drugiej zaś strony daje dodatkowe korzyści tym inwestorom, którzy ponieśli koszty najnowszych rozwiązań korzystnych dla środowiska. Jednocześnie uniemożliwia emisję CO2 ponad przydzielone dla danego kraju limity.
W przyszłych okresach rozliczeniowych należy liczyć się z tym, że stare wyeksploatowane instalacje, będą wychodzić z rynku, a na ich miejscu zaczną powstawać instalacje nowe, nowoczesne, wykorzystujące najlepsze dostępne techniki (BAT), o znacznie mniejszej jednostkowej emisji dwutlenku węgla.
System handlu uprawnieniami do emisji w swojej konstrukcji jest "elastyczny", gdyż umożliwia przenoszenie uprawnień pomiędzy instalacjami znajdującymi się na terenie przedsiębiorstwa, posiadającego np. kilka źródeł emisji. Pozwala to na optymalizację zarządzania produkcją energii, a w efekcie - ograniczenie emisji zanieczyszczeń.
Nadzór nad systemem sprawuje minister środowiska, przy pomocy krajowego administratora systemu odpowiedzialnego za prowadzenie krajowego rejestru uprawnień, w którym gromadzi się informacje o zezwoleniach, przydzielonych uprawnieniach oraz wielkości dopuszczalnych emisji. Koszty funkcjonowania administratora związane są głównie z gromadzeniem i przetwarzaniem informacji. Mają być finansowane z opłat z tytułu wprowadzania do powietrza gazów i pyłów gromadzonych na koncie NFOŚiGW.
Większość przedsiębiorców patrzy na system przez pryzmat rynku, z punku widzenia administracji ochrony środowiska, znacznie ważniejsza jest funkcja optymalizacji redukcji emisji zanieczyszczeń. Mechanizm handlu uprawnieniami jest najbardziej zaawansowaną, skuteczną i efektywną ekonomicznie formą wypełniania redukcji emisji zanieczyszczeń. Realizacja inwestycji modernizacyjnych instalacji spalania poprzez zmianę rodzajów paliwa, a w szczególności wykorzystanie biomasy, metanu pozyskiwanego z wysypisk śmieci i kompostowania odpadów organicznych, będzie miała korzystny wpływ m.in. na rozwój regionalny.

Załączniki