Palatium Mieszka I
Galerie zdjęć
PalatiumTuż przy kościele Najświętszej Marii Panny przez większą część roku można zobaczyć pracujących w wykopach archeologów. Przy wejściu do kościoła umieszczona jest tablica informująca, że od 1999 r. trwają tu badania siedziby Mieszka I prowadzone przez Instytut Prahistorii UAM.
Już przed II wojną światową archeolodzy przypuszczali, że w poznańskim grodzie musiała się znajdować siedziba księcia, a pierwsze prace wykopaliskowe związane z poszukiwaniem palatium Mieszka I prowadzone były na Ostrowie Tumskim w 1946 r. Odkrycia reliktów budowli dokonał w 1999 r. zespół archeologów pod kierunkiem prof. Hanny Kóčki-Krenz. Natrafili oni w wykopie na fragment muru, który bez wątpienia stanowił część fundamentu kamiennej rezydencji władcy.
Rezydencja Mieszka I została wzniesiona po poł. X w., jej główna część znajduje się pod kościołem Najświętszej Marii Panny. Z dotychczasowych badań archeologicznych wiadomo, że siedziba księcia była prostokątnym, dwukondygnacyjnym budynkiem o wymiarach fundamentów ok. 27 m na ok. 12 m. Do wnętrza prowadziła sień (4,84 m2) umieszczona przy południowo-wschodnim narożniku palatium, w której mieściła się klatka schodowa prowadząca na piętro. Posadzki w pomieszczeniach były wykonane z gipsu położonego na warstwie okruchów skalnych.
W budynku znajdowały się zapewne cztery pomieszczenia. Sień sąsiadowała z pokojem (51 m2), który prowadził do środkowej, dużej sali (102 m2) używanej w celach reprezentacyjnych. Z niej, przez przejście w ścianie działowej, można było się dostać do dwóch pozostałych pomieszczeń. Jedno z nich było wąskim korytarzem o szerokości zaledwie 90 cm, lecz długości 5 m - przypuszczalnie mieścił się tutaj skarbczyk. Przylegająca do niego od wschodu sala miała powierzchnię 34 m2. Jak pozwalają sądzić dokonane w niej odkrycia - dwóch tłoków pieczętnych (ołowianego i brązowego, należącego do brata Jakuba z zakonu dominikanów), ołowianej bulli księcia Bolesława i glinianego opakowania do tłoka lub pieczęci - sala ta pełniła funkcję kancelarii. Na piętrze znajdowały się prywatne pokoje władcy.
Siedziby książęce były połączone z reguły z kaplicami. Zgodnie z XIII-wieczną kroniką polsko-śląską fundatorką kaplicy pod wezwaniem Najświętszej Marii Panny na Ostrowie w Poznaniu była Dobrawa, żona Mieszka I. Pozostałości tej świątyni znajdują się prawdopodobnie pod prezbiterium kościoła Najświętszej Marii Panny. Świadczyć mogą o tym przedmioty znalezione przez archeologów: cząstki kościanych płytek, które stanowiły okładziny drewnianej skrzyneczki-relikwiarza, oraz kostki mozaikowe, które prawdopodobnie zdobiły absydę kaplicy grodowej. Dekoracja była zapewne dziełem mozaikarzy sprowadzonych z Rusi przez Bolesława Chrobrego, którego córka została wydana za mąż za księcia kijowskiego Światopełka.
Badania georadarowe we wnętrzu kościoła Najświętszej Marii Panny wykazały, że na poziomie, na którym archeolodzy odkryli relikty palatium, znajdują się pozostałości starszej niż kościół NMP architektury. Wszystkie wątpliwości rozstrzygnąć mogą jedynie badania archeologiczne w obrębie prezbiterium kościoła.
Poznański gród był siedzibą władcy przez niemal trzy stulecia i w tym czasie książęcą rezydencję prawdopodobnie poddawano naprawom i przebudowom na potrzeby książąt wielkopolskich. Wraz z całym Ostrowem Tumskim przeszła na własność poznańskiego biskupstwa ok. poł. XIII w., z chwilą wybudowania nowego książęcego zamku w mieście lewobrzeżnym, i wkrótce potem została rozebrana.
Tekst na podstawie referatu prof. Hanny Kóčki-Krenz Najstarsze dzieje Poznania, w: Tu się Polska zaczęła..., zeszyt I z serii Materiały - Dokumentacje - Projekty, opr. Biuro Programu Trakt Królewsko-Cesarski w Poznaniu, Wydział Rozwoju Miasta 2007.