Nawigacja
Filmy i pliki audio
Obejrzyj
Posluchaj
-
Historia grodu
posłuchaj
Historia grodu na Ostrowie Tumskim
Galerie zdjęć
Historia grodu na Ostrowie TumskimHistoria, która doprowadziła do powstania dzisiejszego Poznania, zaczęła się na Ostrowie Tumskim, wówczas piaszczystej wyspie w widłach Warty i Cybiny. Było to dogodne miejsce do założenia osady zarówno ze względów militarnych, jak i komunikacyjnych. Pierwsi osadnicy pojawili się na Ostrowie najpóźniej na przełomie IX i X w. W północnej części wyspy powstał w owym czasie niewielki gród z drewnianą zabudową. Mieszko I ok. poł. X w. uczynił z niego potężny zespół obronny, z którym związane są początki państwa polskiego i chrześcijaństwa w Polsce.
Pierwotny gród został znacznie powiększony na potrzeby księcia i jego dworu, a od wschodu dobudowano do niego drugi, nieco większy człon (tzw. katedralny), otoczony wałem. W tym czasie powstała też osada na Zagórzu, zamieszkiwana prawdopodobnie przez możnych związanych z książęcym dworem, która stanowiła trzeci człon grodu.
W części książęcej, w miejscu obecnego kościoła Najświętszej Marii Panny, zbudowana została dla Mieszka I kamienna, dwukondygnacyjna siedziba (palatium). Była to prawdopodobnie pierwsza monumentalna budowla w państwie Piastów, połączona z kaplicą o wezwaniu maryjnym, ufundowaną zgodnie z tradycją przez Dobrawę, żonę Mieszka. Pozostałości palatium odkryte podczas badań archeologicznych (zob.: Palatium Mieszka I) prowadzonych od 1999 r. nie są na razie eksponowane. W książęcej części grodu znajdowała się także m.in. pracownia złotnicza, w której wykonywane były ozdoby dla książęcej rodziny i sprzęty liturgiczne.
Po poł. X w. także drugi człon północnej części grodu został przebudowany. Wzniesiono tam baptysterium (być może połączone z niewielką kaplicą lub kościołem), którego relikty interpretowane jako basen chrzcielny zachowały się pod nawą główną obecnej katedry. Budowa baptysterium wiązała się z założeniem na Ostrowie Tumskim stacji misyjnej przez biskupa Jordana (od 968 r. biskupa Polski ze stolicą biskupią w Poznaniu), który przybył tutaj prawdopodobnie z orszakiem Dobrawy.
Inicjatywę wzniesienia katedry św. Piotra, która stanęła później na miejscu baptysterium, wiąże się bądź z biskupem Jordanem, bądź też z czasami późniejszymi, nawet po roku 1000. Za wczesnym powstaniem świątyni (w 2. poł. X w.) przemawia tradycja, zgodnie z którą w poznańskiej katedrze pochowani zostali Mieszko I (zm. w 992 r.) i Bolesław Chrobry (zm. w 1025 r.), pierwsi władcy chrześcijańskiej Polski. Przedromańska katedra była potężną, murowaną, trójnawową świątynią z rozbudowaną, wyższą niż korpus nawowy częścią zachodnią, zarezerwowaną dla władcy. Z wysokości empory widział on całe wnętrze kościoła i górował nad zgromadzonymi wiernymi.
Zdaniem niektórych historyków potężny gród na Ostrowie Tumskim stał się centralnym ośrodkiem piastowskiej władzy w nowo powstałym państwie i dopiero na przełomie lat 70. i 80. X w. stracił na znaczeniu na rzecz Gniezna. Pozostał jednak nadal jednym z najważniejszych grodów. Pod koniec X w. został od strony północnej powiększony o kolejny człon. Jego potężne wały (najpotężniejsze ze wszystkich piastowskich grodów), świadczące o znaczeniu militarnym grodu, przebiegały wzdłuż dzisiejszej ulicy ks. Posadzego. Gród na Ostrowie bronić miał dostępu do centrum państwa (m.in. Gniezna) - zapewne przed najazdami niemieckimi.
W 1038 r. Ostrów Tumski został poważnie zniszczony podczas najazdu księcia czeskiego Brzetysława i ponownie odbudowany. Jednak wraz z przeniesieniem przez Kazimierza Odnowiciela stolicy Polski do Krakowa (XI w.) pełniący przez 100 lat rolę jednej ze stolic państwa piastowskiego poznański gród stracił na znaczeniu.
W momencie powstania lewobrzeżnego Poznania (akt lokacyjny datowany jest na 1253 r.) Ostrów wraz z katedrą ("duszą" Poznania) pozostał religijnym i duchowym centrum miasta. "...dawny królów Polskich zamek, siedziba, stolica i pogrzebów miejsce; biskupią godnością zaszczycony" - tak Jan Długosz opisał Poznań w I księdze Roczników, czyli kronik sławnego Królestwa Polskiego (XV w.).