27. edycja Nagrody

Kostka w kolebce polskiej państwowości. Tak najkrócej można zaanonsować budowlę, która wyrosła na śródeckim brzegu Cybiny, wprawiając w zakłopotanie konserwatywną część mieszkańców. Brama Poznania, czyli "interaktywne centrum interpretacji dziedzictwa", to bowiem nie tylko wrota prowadzące w odległą przeszłość, ale też portal do uczciwie pomyślanej nowoczesnej architektury o bezkompromisowym charakterze. Bo choć gmach znajduje się w otoczeniu nasyconym historyczną symboliką, w ogóle nie cytuje i nie przetwarza dawnych form; odcina się od nich, wyraźnie podkreślając czas, w którym powstał.

Ta projektowa odwaga to nie przypadek, lecz rezultat konkursu na, jak to wtedy określano - ICHOT (Interaktywne Centrum Historii Ostrowa Tumskiego) - placówkę mającą opowiadać m.in. w nowoczesny sposób o początkach Poznania i historii lokalnego Kościoła. Była to kolejna odsłona rewitalizacyjnych działań na Śródce, rozpoczętych po 2005 roku, by ożywić odciętą od miasta i zapuszczoną minidzielnicę.

W 2007 roku połączony został Śródka z Ostrowem Tumskim przez przywrócony pieszy most Cybiński (dziś: Biskupa Jordana), wykonany z przęsła starego mostu św. Rocha. Zaczęły się też renowacje śródeckich zabytków i kamienic, a w 2009 roku mogliśmy ujrzeć zwycięski projekt Bramy Poznania autorstwa krakowskiej pracowni AD ARTIS Emerla, Jagiełłowicz, Wojda, która miała wtedy na koncie kilka realizacji biurowych i mieszkaniowych oraz krakowskie centrum handlowe Bonarka. W tym samym czasie biuro zwyciężyło też w innym poznańskim konkursie - na uzupełnienie zabudowy przy ul. Szyperskiej i Estkowskiego. W tym przypadku nie doszło jednak do realizacji projektu.

Na Śródce architekci zaproponowali nadwieszony nad korytem Cybiny betonowy sześcian połączony z drugim brzegiem i pozostałościami Śluzy Cybińskiej za pomocą zabudowanej kratownicowej kładki. Kostkę rozcięto przeszkloną szczeliną prowadzącą od wejścia do jasnego holu i dalej do pozbawionych okien wnętrz ekspozycyjnych. "Postanowiliśmy nową, surową formę budynku skorelować z historyczną zabudową, ale nie w sposób dosłowny, lecz spróbować stworzyć bardziej iluzoryczne, mentalne powiązanie - poprzez szczelinę widokową (...) ukierunkowaną na katedrę" - tłumaczyli autorzy zamysł, dzięki któremu już od chwili wejścia gość Bramy ma wgląd na świątynię, która zdaje się pełnić rolę pierwszego i ostatniego autentycznego eksponatu. Betonowe pudełko jest bowiem opakowaniem dla wizualizacji i interaktywnych instalacji opowiadających o historii. Katedra przypomina o sobie podczas doświadczania tych nowoczesnych atrakcji, gdy zwiedzający pokonują szklane mostki przecinające szczelinę.

Masywna bryła Bramy wydaje się jednak dość lekka nie tylko dzięki rozcięciu, ale też realizacji inżynieryjnego wyzwania, jakim było spore nadwieszenie budynku nad korytem Cybiny. Efekt lekkości wzmacnia jasny, gładki beton architektoniczny. To właśnie wysoka jakość tego betonu, wielokrotnie poprawiana w trakcie budowy, wpływa w dużej mierze na pozytywny odbiór surowej estetyki Bramy.

Jakub Głaz