Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

W przestrzeni historycznej wydarzeń Poznańskiego Czerwca, w przyziemiu dawnego zamku cesarza Wilhelma II, mieści się Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, jeden z pięciu oddziałów Wielkopolskiego Muzeum Niepodległości.

Decyzję o jego powołaniu - pod pierwotną nazwą Muzeum Poznańskiego Czerwca 1956 - podjęto w roku 1997. Mimo że przez pierwsze trzy lata oddział nie posiadał swojej siedziby i funkcjonował jedynie jako placówka naukowo-badawcza, to jego pracownicy rozpoczęli gromadzenie zbiorów związanych z poznańskim buntem, rozbudowując powstającą kolekcję pod przyszłą ekspozycję.

W 2000 roku, dzięki staraniom środowisk kombatanckich oraz wielkopolskiej "Solidarności", udało się pozyskać dla Muzeum Poznańskiego Czerwca pomieszczenia w Zamku, a 10 czerwca 2002 roku nastąpiło uroczyste otwarcie pierwszej ekspozycji stałej. Autorzy scenariusza: Włodzimierz Grajewski (ówczesny kierownik Muzeum), Filip Leśniak (pracownik Instytutu Pamięci Narodowej) oraz Krystyna Jankowiak przygotowali ją w oparciu o mało znane dotąd dokumenty i fotografie, a narrację uzupełniły prezentowane w gablotach eksponaty, m.in. pamiątki po 13-letnim Romku Strzałkowskim, najmłodszej ofierze Poznańskiego Czerwca 1956. Muzeum w takiej formie funkcjonowało zaledwie cztery lata. Przez ten czas odegrało ono istotną rolę w upowszechnianiu wiedzy oraz pielęgnowaniu pamięci o roku 1956. Niestety, niewielka powierzchnia (90m²), skromna i tradycyjna ekspozycja, do której można było dotrzeć dopiero po przejściu zawiłych korytarzy Zamku, powodowały, iż nie sprostało ono oczekiwaniom publiczności i poddawane było krytyce. Mieszkańcy Poznania, a w szczególności uczestnicy Poznańskiego Czerwca 1956, po latach wymazywania Czerwca'56 ze świadomości Polaków pragnęli adekwatnego do rozmiaru tragedii miejsca pamięci.

Zbliżała się 50. rocznica wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956 i czas ten postanowił wykorzystać ówczesny dyrektor Wielkopolskiego Muzeum Walk Niepodległościowych Lech Dymarski, jedna z najważniejszych postaci opozycji solidarnościowej w Wielkopolsce. Przy poparciu zastępcy prezydenta Poznania Macieja Frankiewicza, legendy "Solidarności Walczącej", rozpoczął starania o nową siedzibę dla oddziału. Po wielu konsultacjach uznano, iż dotychczasowa lokalizacja, ze względu na umiejscowienie w rejonie historycznych wydarzeń i zarazem w bliskości Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956, jest najwłaściwsza. Na miejsce przyszłego Muzeum wyznaczono pomieszczenia w przyziemiach Zamku od strony ul. Świętego Marcina. Od samego początku prac nad przyszłą ekspozycją, prowadzonych przez zespół muzealników pod kierownictwem ówczesnej szefowej działu naukowo-wystawienniczego WMWN Barbary Fabiańskiej, zakładano, iż będzie miała ona charakter multimedialny.

4 października 2007 roku otwarto w Poznaniu pierwsze muzeum narracyjne - Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956. Przed wejściem ustawiono kilkumetrowe kamienno-stalowe cyfry tworzące datę roku: 1956, odwzorowane z cyfr na Pomniku Poznańskiego Czerwca. Stałą ekspozycję, mieszczącą się na 350 m², jej kurator B. Fabiańska zatytułowała "Powstanie Poznańskie 1956 - ocalona pamięć". Narrację poprowadzono zgodnie z hasłem "Miasto zbuntowało się nieprzypadkowo", a więc w taki sposób, aby oddać istotę Poznańskiego Czerwca i wykazać, dlaczego zdyscyplinowani poznaniacy, ludzie ceniący porządek, zdecydowali się z okrzykiem "Mamy dość" stanąć do walki o byt, wolność i własną tożsamość.

Po przekroczeniu progu Muzeum widz wkraczał w niezwykłą przestrzeń lat 50.XX wieku i stawał się niemym świadkiem toczących się na ulicach Poznania wydarzeń, odtworzonych za pomocą nagrań dźwiękowych, filmowych, relacji, fotografii w powiększeniach, rekwizytów oraz licznych eksponatów. Wędrówka po tak przygotowanej ekspozycji stanowiła żywą lekcję historii.

W 2020 roku ekspozycja stała została zmodernizowana. Kuratorzy Kinga Przyborowska i Łukasz Szudarski przygotowali ją w oparciu o dotychczasową, jednakże budując narrację zaakcentowali wątki dotąd nieobecne w muzealnej przestrzeni. Ekspozycję uzupełniono o niepublikowane fotografie, nowe rekwizyty i wiele nowych eksponatów.

Ostatnia sala w muzealnej przestrzeni, zaaranżowana przez Marię Skrzypczak, jest poświęcona historii budowy i odsłonięcia Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956. Jednak muzealna narracja nie kończy się na 1981 roku. Pamiątki związane z kolejnymi rocznicami wskazują na misję Muzeum - pamięć o Czerwcu '56 trwa i musi trwać w kolejnych pokoleniach.

Kinga Przyborowska

Źródła: Maria Skrzypczak, Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, Katalog Muzeum Powstania Poznańskiego - Czerwiec 1956, red. Kinga Przyborowska, Wydawnictwo  Wielkopolskie Muzeum Niepodległości, Poznań 2017