Zakazana pamięć
Wydawało się, że I sekretarz KC PZPR Władysław Gomułka, który początkowo nawoływał do odkrycia całej prawdy o Czerwcu'56 uznając wydarzenie za bolesną nauczkę, jaką dali władzy poznańscy robotnicy, zrozumie bolączki poznaniaków. Niestety, w 1957 roku, tuż przed 1. rocznicą Poznańskiego Czerwca, w trakcie spotkania z robotnikami w Zakładach Cegielskiego Gomułka nakazał "zapuszczenie żałobnej kurtyny milczenia" nad wydarzeniami z 1956 roku. Porównując bunt poznaniaków do tragedii rodzinnej zauważył, iż o tym, co dzieje się w rodzinie, nie opowiada się na zewnątrz. Oficjalnie obchody pierwszej rocznicy były bardzo skromne - podczas nabożeństw wspominano ofiary, udano się na cmentarz, złożono kwiaty.
W latach 1957-1980 cenzura skutecznie pilnowała, aby w oficjalnym dyskursie tematu Czerwca '56 nie poruszano. Jednak próba wymazania tego wydarzenia ze zbiorowej świadomości Polaków nie spowodowała jego usunięcia z pamięci indywidualnej. Pod zapuszczoną "kurtyną" bliscy ofiar oraz uczestników pielęgnowali pamięć o roku 1956, dzieląc się wspomnieniami z następnymi pokoleniami. Nie bez znaczenia była rola badaczy, takich jak m.in. Aleksander Ziemkowski, który przez lata zbierał relacje, wspomnienia uczestników, rodzin ofiar, czekając na dogodny moment, aby mogły one ujrzeć światło dzienne.
Pierwsza publikacja dotycząca Czerwca '56, autorstwa dziennikarki Ewy Wacowskiej, ukazał się we Francji w 1971 roku i w Polsce była niedostępna.
W drugiej połowie lat 70. o Czerwiec '56 upomniała się opozycja demokratyczna. W 1976 roku w Warszawie z okazji 20. rocznicy odbyła się msza w intencji ofiar. W kolejnych latach w Poznaniu poprzez odprawiane msze i odwiedzanie grobów ofiar uczczono pamięć o wydarzeniach roku 1956. Kameralne obchody nie wpisały się w świadomość poznaniaków. Istotny przełom w walce o pamięć nastąpił wraz z narodzinami "Solidarności". Fala strajków, która latem 1980 roku przetoczyła się przez Polskę, zmieniła sytuację polityczną kraju. Podpisanie "porozumień sierpniowych" stworzyło możliwość, by swobodnie upomnieć się o pamięć poznańskiego roku 1956. Jedną z pierwszych inicjatyw rodzącej się w Poznaniu NSZZ "Solidarność" było godne upamiętnienie Czerwca - poprzez budowę Pomnika Poznańskiego Czerwca 1956.
Kinga Przyborowska
Źródła: Piotr Grzelczak, Poznański Czerwiec 1956. Walka o pamięć w latach 1956-1989, Wydawnictwo Nauka i Innowacje, Poznań 2016.
.