Rada Miasta Poznania

Historia Pałacu w Sapowicach sięga II połowy XVIII w. Ostatni prywatni właściciele - rodzina Tieman - opuścili pałac w 1945 roku. Po wojnie, przez wiele lat pałac był użytkowany przez Kombinat PGR w Konarzewie, który w 1984 roku przekazał nieodpłatnie Bibliotece Raczyńskich obiekt w użytkowanie. W momencie przekazania pałac był w bardzo złym stanie technicznym. Biblioteka Raczyńskich prowadziła w nim różnego rodzaju prace modernizacyjne i remontowe. W 1992 r. uzyskała prawo użytkowania wieczystego gruntu Skarbu Państwa, na którym znajduje się pałac.

Przez lata Pałac w Sapowicach pełnił funkcję ośrodka wypoczynkowo-szkoleniowego dla pracowników Biblioteki Raczyńskich. Wykorzystywany był również jako magazyn książek (w tym druków zbędnych oraz tzw. rezerw, tj. książek, które nie mieściły się w magazynach budynku Biblioteki Raczyńskich przy ul. Święty Marcin w Poznaniu), a dwa pomieszczenia w pałacu użyczano Bibliotece Publicznej w Stęszewie na potrzeby prowadzenia jej filii. W latach 80. XX w. przyjęto założenie, iż miejsce to ma służyć również jako punkt ewakuacji cennych zbiorów Biblioteki Raczyńskich w czasie konfliktu zbrojnego. Z uwagi na położenie poza granicami administracyjnymi Poznania oraz zmianę standardów wyznaczonych dla tego typu ośrodków obiekt utracił funkcję oddziału Biblioteki Raczyńskich pod koniec 2021 r. Z oddziału wywieziono cały znajdujący się tam wcześniej księgozbiór. W Pałacu w Sapowicach nie rezyduje już również filia Biblioteki Publicznej w Stęszewie, a instytucja nie zamierza reaktywować tam filii. Aktualnie pałac nie jest także wykorzystywany jako ośrodek wypoczynkowo-szkoleniowy. W 2013 r. został oddany do użytku nowoczesny gmach Biblioteki Raczyńskich przy Alejach Marcinkowskiego w Poznaniu. Budynek wykonany jest z masywnej konstrukcji żelbetowej, posiada obszerne magazyny z odpowiednimi systemami zabezpieczającymi przed kradzieżą i pożarem. Tym samym Pałac w Sapowicach utracił znaczenie jako magazyn druków zbędnych i tzw. rezerw, a także jako punkt ewakuacji zbiorów na wypadek zagrożenia m.in. pożarem, a także konfliktu zbrojnego. Ponadto obiekt ten nie spełnia już żadnych warunków niezbędnych do wypełniania takiej funkcji - w zakresie wymogów zabezpieczeń antykradzieżowych, ochrony pożarowej, wielkości zabezpieczonej powierzchni, lokalizacji itp. Obecnie w sytuacjach wymagających interwencji w odniesieniu do zbiorów tej klasy, jakie są w posiadaniu Biblioteki Raczyńskich, interwencja organizowana jest na szczeblu ogólnokrajowym; również miejsce ewakuacji zbiorów wyznaczane jest na tym szczeblu. Miejsce ewakuacji zbiorów podlega tajemnicy i musi spełniać najwyższe standardy bezpieczeństwa, czego Pałac w Sapowicach nie gwarantuje.

Budynek Pałacu w Sapowicach wraz z parkiem jest utrzymywany w zadawalającym stanie, dzięki nakładom finansowym Biblioteki Raczyńskich. Nakłady te przed okresem pandemii wynosiły ok. 300 tys. zł rocznie, na co składały się głównie koszty wynagrodzenia pracowników, koszty mediów, koszty ogrzewania, a także inne pomniejsze koszty utrzymania.

W przypadku gdyby Pałac w Sapowicach miał wznowić działalność noclegową (związaną z działaniem ośrodka wypoczynkowo-szkoleniowego), konieczne byłoby zainstalowanie w budynku systemu oświetlenia awaryjnego, wykonanie prawidłowego systemu wentylacji części łazienek w pokojach mieszkalnych oraz zatrudnienie personelu do obsługi takiego ośrodka, na co Biblioteka Raczyńskich nie posiada obecnie środków finansowych. Ponadto - mając na uwadze dotychczasowe finansowe efekty szkoleniowo-hotelowej działalności pałacu oraz realia rynkowe działania tego typu obiektów - nie ma możliwości uzyskania rentowności obiektu pozwalającej chociażby na pokrycie kosztów jego utrzymania.

Warto również zaznaczyć, że do zadań bibliotek publicznych nie należy prowadzenie działalności rekreacyjno-wypoczynkowej, jak również utrzymywanie obiektów, które mogą służyć takim celom. Tym samym prowadzenie przez Bibliotekę Raczyńskich tego rodzaju działalności w Pałacu w Sapowicach nie ma żadnych podstaw prawnych. Obiekt ten nie może być również używany na cele związane z prowadzeniem działalności ustawowej i statutowej przez Bibliotekę Raczyńskich, chociażby z uwagi na fakt, iż położony jest w zbyt dużej odległości od Poznania. Utrzymanie tego rodzaju obiektu przez Bibliotekę Raczyńskich jest nieuzasadnione.

Biblioteka Raczyńskich zamierza sprzedać nieruchomość wraz z pałacem, a pozyskane środki przeznaczyć na zorganizowanie i wyposażenie nowych filii, które zlokalizowane zostaną w tych rejonach miasta, gdzie Biblioteka Raczyńskich nie ma obecnie filii i gdzie z uwagi na rozwój osiedli mieszkaniowych występuje zauważalny popyt na usługi biblioteczne. Część środków mogłaby zostać również przeznaczona na modernizację kamienic przy ul. Wronieckiej 14 i 15 oraz przekształcenie ich w nowoczesne i atrakcyjne Muzeum J. I. Kraszewskiego oraz Dom Literatury. Kamienice pozostają w zarządzie Biblioteki Raczyńskich, ale wymagają gruntownego remontu i przystosowania do obecnych przepisów z zakresu ochrony pożarowej oraz dostępności architektonicznej.

Likwidacja oddziału w Sapowicach nie wpłynie negatywnie na wykonywanie dotychczasowych zadań przez Bibliotekę Raczyńskich ani na wykonywanie zadań określonych ustawą o bibliotekach, zwłaszcza że dotychczasowa działalność ww. oddziału nie mieściła się w zakresie dopuszczalnej ustawowo działalności, jaką mogą prowadzić biblioteki publiczne. Tym samym oddział Biblioteki Raczyńskich - Pałac w Sapowicach nie jest niezbędny do prawidłowego funkcjonowania Biblioteki Raczyńskich oraz dla mieszkańców miasta.

Komisja pozytywnie zaopiniowała projekt uchwały, ale nie jednogłośnie. Część radnych była zdania, że należy poszukać innego przeznaczenia tego miejsca, tak aby mogło dalej służyć mieszkańcom i na siebie zarabiać. Inni zgadzali się z kolei z intencją projektu, wskazując, że obiekt znajduje się poza granicami administracyjnymi Poznania, sytuacja finansowa nie pozwala na jego trzymywanie, sprzedaż daje szansę na inwestycje w oddziałach i filiach Biblioteki na terenie Poznania. Według założeń projektu uchwały likwidacja oddziału w Sapowicach miała by nastąpić z dniem 1 marca 2024 roku.

oprac. red.