Według katalogu biskupów spisanego przez Jana Długosza Jan Lubrański był 46. biskupem poznańskim. Urodził się na Kujawach w 1456 roku jako syn Ruperta z Lubrańca herbu Godziemba. Studiował na uniwersytecie w Krakowie, później w Bolonii i Rzymie, gdzie uzyskał tytuł doktora. Po powrocie do kraju rozpoczął działalność kościelną, był także sekretarzem Kazimierza Jagiellończyka i Jana Olbrachta. Dzięki poparciu króla wybrany został na biskupa płockiego, a pół roku później, po śmierci Uriela Górki, biskupem mianowała go kapituła poznańska.

Uroczysty ingres w katedrze poznańskiej odbył się 24 stycznia 1499 roku. Nadal pozostawał w służbie państwowej, najpierw u boku króla Aleksandra Jagiellończyka, później Zygmunta Starego. Służba publiczna i związane z nią podróże, w czasie których spotykał się z intelektualistami epoki odrodzenia, wpłynęły na rozwój jego humanistycznych zainteresowań; biskup-dyplomata był również mecenasem kultury renesansowej. Współczesna mu "Kronika śląska" nazwała go "najgodniejszym biskupem Poznania", a następca na tronie biskupim, Piotr Tomicki, kazał umieścić na jego nagrobku napis: "Jan z Lubrańca, biskup poznański, obdarzony znajomością praw boskich i ludzkich oraz nadzwyczajną roztropnością i wielkodusznością, wielce zasłużony dla ojczyzny i swego kościoła (...)".

Wspominając zasługi Lubrańskiego, nie można pominąć wydania pierwszego drukowanego brewiarza poznańskiego, nowego mszału czy Liber beneficiorum, czyli księgi uposażenia biskupstwa. Z inicjatywy biskupa Ostrów Tumski otoczono nowymi murami, których fundamenty oglądać dziś można w Rezerwacie Archeologicznym Genius loci.

Akademia Lubrańskiego

Jedną z wielu zasług Jana Lubrańskiego było założenie pierwszej w Poznaniu szkoły o charakterze uczelni wyższej. To jednocześnie pierwsza w Polsce nowoczesna szkoła humanistyczna działająca według najlepszych europejskich wzorców. Na jej utrzymanie biskup uzyskał w 1518 roku przywilej wykupienia koronnych dóbr stawiszyńskich, a studia uruchomiono już 1519 roku. W Muzeum Narodowym w Poznaniu znajduje się obraz Jana Matejki przedstawiający Jana Lubrańskiego wręczającego profesorom akt fundacyjny, jego kopia znajduje się w auli Lubrańskiego w budynku Collegium Minus Uniwersytetu im. Adama Mickiewicza, a także w Muzeum Archidiecezjalnym.

Dla potrzeb uczelni biskup wybudował nowy gmach. W szkole oprócz teologii nauczano także matematyki i astronomii, retoryki, filozofii, poezji i gramatyki. Absolwentami kolegium, nazywanego później imieniem założyciela Academia Lubransciana lub Academia Posnaniensis, byli między innymi: poeta Klemens Janicki, lekarz Józef Struś, matematyk, astronom i filozof Jan Śniadecki, kompozytor Wacław z Szamotuł.

Śladami biskupa

Chociaż w latach 60. XX wieku Ostrów Tumski przecięto ruchliwą arterią komunikacyjną, to w jej części północnej zachowała się zabytkowa zabudowa i średniowieczny układ. Ulica Jana Lubrańskiego obecnego patrona otrzymała w 1919 roku, wcześniej nazywała się Seminaryjna - od mieszczącego się niegdyś przy niej Seminarium Duchownego. Według "Księgi adresowej miasta Stołecznego Poznania z 1933 roku" (reprint Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2001) przy ul. Lubrańskiego zamieszkiwali między innymi: ks. Edmund Majkowski - dyrektor archiwum, biblioteki i muzeum, Józef Pawlak - profesor  Państwowego Konserwatorium Muzycznego i organista katedry poznańskiej, ks. dr. Wacław Gieburowski, dyrygent chóru katedralnego.

Ze względu na RODO nie ujawnię obecnych lokatorów, ale bez obawy konsekwencji prawnych mogę podać, że pod adresem Lubrańskiego 1, w odrestaurowanym dawnym budynku Akademii Lubrańskiego swą siedzibę ma jedna z najstarszych tego typu instytucji w kraju, założone przed 120 laty, Muzeum Archidiecezjalne. Oprócz sprzętów i strojów liturgicznych, malarstwa i rzeźby o tematyce religijnej z różnych epok, prezentowany jest tam także poznański salon mieszczański z przełomu XIX i XX wieku. Chlubą muzeum jest też przechowywany w skarbcu miecz św. Piotra. Koniecznie trzeba także obejrzeć wypożyczony z Muzeum Narodowego w Warszawie obraz Madonna Lubrańskiego. Na obrazie, w lewym dolnym rogu,  uwidoczniono także postać bp. Jana Lubrańskiego. To jedyne w sztuce przedstawienie tego wybitnego człowieka renesansu.

Herb

Przy wejściu do budynku muzeum znajduje się herb fundatora Akademii - Godziemba - przedstawiający sosnę o trzech wiechach i pięciu korzeniach z insygniami godności biskupiej. Herb Godziemba znajduje się także na budynku psałterii, stojącym przy kościele Najświętszej Marii Panny in Summo. W dawnych wiekach przez całą dobę dwunastu kapłanów odśpiewywało w katedrze Psałtarz Dawidowy. To właśnie dla nich - kolegium psałterzystów - biskup Jan Lubrański wzniósł w roku 1512 psałterię. Po drugiej stronie ulicy znajduje się  kanonia "Fundi Godziemba", której nazwa pochodzi od herbu fundatorów - Lubrańskich. Zwiedzając poznańską katedrę, warto zwrócić uwagę (w kaplicy św. Jana Kantego) na wykonaną z czerwonego marmuru renesansową płytę nagrobną biskupa Lubrańskiego, która powstała w warsztacie włoskiego rzeźbiarza Bartłomieja Berrecciego (twórcy kaplicy Zygmuntowskiej na Wawelu). Przy wejściu od strony południowej znajduje się spiżowa tablica powstała w słynnym norymberskim warsztacie Vischerów ufundowana przez biskupa Lubrańskiego dla upamiętnienia brata - kanonika Bernarda Lubrańskiego.

Przy okazji jubileuszu 500-lecia powstania Akademii Lubrańskiego i 1050-lecia istnienia biskupstwa poznańskiego oraz zbliżającego się 100-lecia Uniwersytetu Poznańskiego zachęcam do zapoznania się z sylwetką biskupa Jana Lubrańskiego i z dziedzictwem założonej przez niego Akademii. Pomocne mogą być dostępne publikacje: Wiedza i sztuka w Akademii Lubrańskiego. Z opowieści przewodnika (wydana przez Muzeum Archidiecezjalne w Poznaniu), Jan Lubrański i jego dzieło ("Kronika Miasta Poznania" 2/1999) oraz Akademia Lubrańskiego - obie publikacje Wydawnictwa Miejskiego Posnania.

Witold Gostyński 

© Wydawnictwo Miejskie Posnania