W XX wieku przewodniki po Poznaniu ukazywały się regularnie. Składały się zazwyczaj z krótkiej historii miasta, opisu najbardziej charakterystycznych obiektów i zabytków oraz tzw. działu praktycznego, w którym umieszczano informacje o funkcjonowaniu komunikacji i poczty, adresy hoteli, restauracji, kawiarni i cukierni, spisy działających w mieście teatrów, kin i kabaretów oraz najważniejszych instytucji i banków. Niekiedy autorzy przewodników proponowali gościom odwiedzającym miasto trasy turystyczne albo nawet precyzyjny program zwiedzania w zależności od długości pobytu w mieście. W 1929 roku ukazało się kilka przewodników po Poznaniu, wtedy bowiem spodziewano się setek tysięcy gości odwiedzających Powszechną Wystawę Krajową. Jednym z takich wydawnictw jest Poznań 1929, którego Pewuka była wydawcą, a autorem znakomity historyk sztuki, mediewista i konserwator zabytków Nikodem Pajzderski, poznaniak z wyboru, który mieszkał tu 20 lat (zginął z rąk nazistów w 1939 roku w Forcie VII). Przewodnik nie zawiera informacji praktycznych, a jedynie zarys historii miasta i opis zabytkowych obiektów. Kilkadziesiąt stron informacji o Poznaniu i Wielkopolsce oraz międzywojennym województwie pomorskim i śląskim zawiera kolejny przewodnik z 1929 roku. W pierwszej części umieszczono krótki tekst o historii Poznania, rozkłady jazdy pociągów i autobusów, spisy restauracji, kawiarni, cukierni i piwiarni oraz opis najważniejszych poznańskich zabytków, w drugiej części znalazły się informacje o atrakcjach turystycznych miast i miasteczek Wielkopolski, a w trzeciej - plan zwiedzania dawnych województw pomorskiego i śląskiego od Gdyni przez Toruń po Katowice i Cieszyn. Ten ostatni rozdział w zamyśle autorów miał służyć turystom, którzy przyjadą do Poznania z północy lub południa i zechcą połączyć podróż ze zwiedzaniem. Książeczka jest bogato ilustrowana międzywojennymi fotografiami Poznania i kilku innych polskich miast, a na końcu znajduje się mapa samochodowa! W 1968 roku ukazał się ostatni z publikowanych w tym zbiorze przewodnik Poznań i okolice prezentujący historię miasta z opisem najważniejszych zabytków, spis ośrodków wypoczynkowych i pól namiotowych w Poznaniu i najbliższych okolicach (z kolorową mapą tychże) oraz dział praktyczny.
Ciekawą rzeczą są wydawane po II wojnie światowej informatory o mieście. Cyryl publikuje trzy. Pierwszy to pokaźna książka, w której umieszczono adresy wszystkich punktów usługowych funkcjonujących w Poznaniu pod koniec marca 1963 roku. Interesującą, a bywa że zabawną przygodą jest przegląd branż, w zakresie których świadczono usługi, ponieważ wiele z nich bezpowrotnie zniknęło. Drugi informator wydany w 1966 roku opisuje trasy turystyczne miejskie i podmiejskie piesze i autokarowe, a także wycieczki do... zakładów pracy! Przeznaczony był przede wszystkim dla biur podróży i pilotów wycieczek. Pięknie wyilustrował go znany poznański rysownik Henryk Derwich. Ostatni to Informator usługowo-turystyczny woj. poznańskiego wydany jako dodatek do ogólnopolskiego "Tygodnika Demokratycznego", który ukazywał się w latach 1953-90 i był oficjalną gazetą Stronnictwa Demokratycznego. Raz w miesiącu do gazety dodawano specjalną wkładkę poświęconą różnym miastom i regionom Polski. W sierpniu 1983 roku taki dodatek dotyczył województwa poznańskiego. Umieszczono w nim informacje o historii i walorach turystycznych regionu, krótkie opisy miast, miejscowości i wsi letniskowych, a także podstawowe informacje o muzeach i zabytkach województwa.
Prezentowana kolekcja przewodników jest niewielka, składa się zaledwie z sześciu wydawnictw przekazanych Cyrylowi przez ich właścicieli. Jest jednak reprezentatywna dla tego typu przed- i powojennych publikacji. Warto ją obejrzeć, aby zobaczyć, jak kiedyś wydawano przewodniki po mieście i czym różnią się od ich współczesnych wersji.
Danuta Bartkowiak
Magdalena Grzelak-Grosz