Jeżeli student jest zatrudniony na umowę o pracę, do ubezpieczenia zgłasza go (i odprowadza składkę) pracodawca, jeżeli natomiast student prowadzi własną działalność gospodarczą, obowiązek ten leży po jego stronie. W drugiej kolejności obowiązek zgłoszenia do ubezpieczenia mają - w przypadku studenta, który nie ma umowy o pracę czy własnej działalności gospodarczej - rodzice, ale tylko do 26. roku życia studenta. Studenta, który ukończył 26. rok życia lub nie podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu z innego tytułu, do ubezpieczenia zgłasza uczelnia.
Zgłoszenie to następuje po immatrykulacji i złożeniu przez studenta oświadczenia o niepodleganiu obowiązkowi ubezpieczenia zdrowotnego z innego tytułu. Dotyczy to wszystkich typów uczelni i trybów studiowania, czyli także np. uczelni prywatnych, studiów zaocznych itp.
Podczas wizyty u lekarza ubezpieczenia zdrowotnego należy okazać dowód ubezpieczenia. Dowodem ubezpieczenia jest każdy dokument potwierdzający uprawnienia do świadczeń opieki zdrowotnej, w szczególności dokument potwierdzający opłacenie składki za ostatni miesiąc. Może więc to być aktualnie na dany miesiąc potwierdzona przez pracodawcę rodzinna legitymacja ubezpieczeniowa albo zgłoszenie do ubezpieczenia (druk ZCZA lub ZCNA) wraz z ważną legitymacją studencką (szkolną) w przypadku osób korzystających z ubezpieczenia dla członków rodzin, natomiast w przypadku studentów ubezpieczonych przez uczelnię - ważna legitymacja studencka wraz z dokumentem potwierdzającym zgłoszenie do ubezpieczenia.
W nagłych przypadkach (zachorowanie, wypadek) dokument taki może zostać przedstawiony później. W przypadku przyjęcia do szpitala można zrobić to w ciągu 30 dni od rozpoczęcia udzielania świadczenia jeśli hospitalizacja trwa dłużej, a jeśli to niemożliwe - to w ciągu 7 dni od dnia wypisania ze szpitala. W przeciwnym wypadku szpital może obciążyć chorego kosztami leczenia. Późniejsze niż w wyżej wskazanych terminach okazanie dokumentu ubezpieczenia nie może stanowić podstawy odmowy zwolnienia z kosztów albo ich zwrotu.
Każdy ubezpieczony w NFZ, a więc i student, ma prawo leczyć się w dowolnym miejscu w kraju w placówce, która ma podpisany kontrakt z NFZ. Student ma prawo wyboru lekarza POZ, pielęgniarki POZ i położnej POZ w miejscu kształcenia (na okres 9 miesięcy w roku - od października do czerwca, w przypadku studentów i na okres 10 miesięcy - od września do czerwca, w przypadku uczniów) i w miejscu stałego zamieszkania - na miesiące wakacyjne (odpowiednio na okres 3 lub 2 miesięcy w roku).
Prawo do świadczeń opieki zdrowotnej wygasa po 4 miesiącach od zakończenia nauki.
Studenci z krajów Unii Europejskiej mogą korzystać z opieki zdrowotnej na takich samych zasadach jak polscy ubezpieczeni. Jako dowód objęcia ubezpieczeniem okazują Europejską Kartę Ubezpieczenia Zdrowotnego (EKUZ) albo certyfikat zastępczy za tą kartę. Posiadając te dokumenty mogą korzystać ze świadczeń zdrowotnych, ale tylko u tych świadczeniodawców, którzy zawarli umowę z NFZ. O tym, jak długo EKUZ jest ważny, decyduje ubezpieczyciel wystawiający kartę; datę upływu ubezpieczenia wpisuje do tego dokumentu.
Studenci, którzy rozpoczynają naukę na uczelni w Polsce, a pochodzą spoza państw Unii Europejskiej, np. z Ukrainy, mogą podpisać umowę o Dobrowolnym Ubezpieczeniu Zdrowotnym z dyrektorem właściwego (ze względu na miejsce pobierania nauki) oddziału wojewódzkiego NFZ. Do zawarcia umowy niezbędne jest przedstawienie zaświadczenia ze szkoły o tym, że dana osoba ma status studenta.