Archiwum Państwowe w Poznaniu wywodzi swój początek z archiwów sądów ziemskich i grodzkich dawnej Rzeczypospolitej. W 1772 roku władze pruskie przejęły akta sześciu grodów: Inowrocławia, Kruszwicy, Bydgoszczy, Nakła, Kcyni i Wałcza. Po II rozbiorze Polski, Prusy przejęły kancelarie grodów i ziem Poznania, Kościana, Wschowy, Gniezna, Pyzdr, Kalisza i Konina. W ręku władz pruskich znajdowały się również archiwalia skasowanych klasztorów wielkopolskich. Po Kongresie Wiedeńskim państwo pruskie zaczęło tworzyć prowincjonalne archiwa historyczne dla akt mniej potrzebnych władzom.
Archiwum Państwowe w Poznaniu zostało powołane do życia 8 marca 1869 roku. obwieszczeniem Naczelnego Prezesa Prowincji Poznańskiej. Powstało jako jedna z wielu placówek w sieci pruskich archiwów państwowych ( Staatsarchiv ). Jego zasób tworzyło początkowo 880 poklasztornych dokumentów pergaminowych oraz około 40000 ksiąg grodzkich i ziemskich. Do końca XIX wieku zdeponowano w archiwum niektóre akta miejskie, cechowe i kościelne, dokumenty gmin żydowskich i braci czeskich. Przejmowano również archiwalia władz, urzędów i instytucji pruskich.
Archiwum miało za zadanie gromadzić, zabezpieczać i opracowywać akta. Pierwszym dyrektorem został dr Karl Schuchard. Najdłużej funkcję tę pełnił dr Rodgero Prümers. Najbardziej zasłużonymi archiwistami w XIX w. byli: jedyny Polak Józef Lekszycki oraz Adolf Warszauer. Siedzibą archiwum od 1884 roku został budynek zamkowy na Górze Przemysła.
W czasie II wojny światowej budynek spłonął a wraz z nim zagładzie uległo ok. 320 000 jednostek archiwalnych.Archiwum poznańskie podjęło działalność już w lutym 1945 roku. W lipcu 1951 roku archiwum uzyskało nową siedzibę, w której mieści się do dziś - budynek po byłym Sądzie Apelacyjnym przy ul 23 Lutego 41/43.
Archiwum Państwowe w Poznaniu wraz z oddziałami zamiejscowymi w Gnieźnie, Pile i Koninie obejmuje swoim zasięgiem obszar byłych województw: poznańskiego, pilskiego i konińskiego. Zasób aktowy przechowywany w Archiwum Państwowym w Poznaniu obejmuje zespoły i zbiory aktowe od 1153 roku do czasów najnowszych, składa się z ponad 900 tys. jednostek archiwalnych, co stanowi ponad 10 km akt.
Do największych zespołów należą: Akta miasta Poznania, Konsystorz Ewangelicki, Namiestnik Rzeszy w Okręgu "Kraj Warty", Naczelne Prezydium w Poznaniu oraz zbiór ksiąg metrykalnych. Najcenniejsze materiały archiwalne pochodzą z okresu średniowiecza i Polski nowożytnej w tym 5.575 dokumentów pergaminowych i papierowych (m.in. tzw. Zbylut - najstarszy dokument przechowywany w archiwach państwowych z 1153 roku), 80.000 ksiąg grodzkich , ziemskich, miejskich i cechowych. Oprócz typowej dokumentacji aktowej archiwum posiada także interesujące zbiory kartograficzne (ok. 30.000 map i planów, fotograficzne (ok. 6.000 fotografii), nagrania dźwiękowe (560), tłoki pieczętne i pieczęcie (729), dokumentację techniczną, afisze i plakaty.
Archiwum Państwowe ma za zadanie zabezpieczać, gromadzić, opracowywać, udostępniać i konserwować materiały archiwalne. Jako instytucja zaufania publicznego Archiwum Państwowe wydaje zaświadczenia dla instytucji i osób prywatnych z kraju i zagranicy.
Archiwum Państwowe
ul. 23 Lutego 41/43, 60-967 Poznań
tel. (61) 852 46 01
Okres funkcjonowania: pracownia naukowa czynna przez cały rok z wyjątkiem lipca
www.poznan.ap.gov.pl