Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

Inicjatorem budowy pomnika w hołdzie poległym 90 obywatelom z Winiar był Wincenty Pokrywka. W tej inicjatywie otrzymał  wsparcie Towarzystwa Czytelni Ludowych oraz miejscowej społeczności. Na początku 1922 roku został wyłoniony komitet budowy pomnika, 26 grudnia 1922 roku  odbyło się poświęcenie kamienia węgielnego. W uroczystościach wziął udział dowódca Okręgu Korpusu Poznań generał Kazimierz Raszewski, który odznaczył Wincentego Pokrywkę i Antoniego Bajerleina krzyżami za waleczność. Pomnik został odsłonięty dnia 6 maja 1923 roku i był to wówczas pierwszy pomnik na terenie Poznania i być może w owych czasach jedyny w okolicy poświęcony ofiarom walk o niepodległość Ojczyzny w latach 1914 - 1920. Poświęcenia obelisku dokonał ks. Bolesław Kościelski, proboszcz parafii Św. Wojciecha, do której to parafii należały wówczas Winiary. Po ceremonii poświęcenia Dowódca Okręgu Korpusu generał Raszewski podziękował za trud  wzniesienia pomnika. Następnie przemawiał Sylwester Mausz, kierownik szkoły na Winiarach oraz komisarz obwodowy Sitkowski. W imieniu Towarzystw byłych Powstańców i Wojaków dzielnicy Jeżyce głos zabrał Wacław Swinarski i Franciszek Łagoda, a w imieniu Bractwa Strzeleckiego sołtys gminy Winiary Antoni Bajerlein. Uroczystość zakończyło odśpiewanie Roty. W odsłonięciu pomnika udział wzięły liczne Bractwa, Cechy, Towarzystwa i mieszkańcy lokalnej społeczności. W godzinach popołudniowych, na placu przed pomnikiem, odbył się koncert, podczas którego zbierano ofiary na pokrycie kosztów budowy pomnika. Uroczystość upamiętnia  fotografia, jedyna dostępna autorce artykułu, na której widnieją licznie zgromadzeni przy pomniku  uczestnicy tego wydarzenia. Pomnik, którego projekt wykonał poznański architekt Kazimierz Karwatka, posiadał formę czworokątnego obelisku ze sztucznego kamienia podpartego na kroksztynach (ozdobne podpory), zwieńczonego kamienną kulą  z żelaznym, prostym krzyżem. Do każdej z czterech powierzchni obelisku przymocowano czworokątną marmurową płytę, na płytach umieszczono napisy upamiętniające poległych Winiarczyków w walkach o niepodległość w latach 1914 - 1920:"90 poległym na wiekopomną cześć. Gmina Winiary 1923","Bohaterom poległym na polu chwały 1918-1919","Obrońcom Ojczyzny przed najazdem bolszewików 1920", "Poległym w I wojnie światowej 1914-1918".Pomnik  stanął  na placu gminnym przy ulicy Winiarskiej, poniżej nasypu, obok dawniejszej kaplicy pogrzebowej tzw. śmiertelnicy. Wokół pomnika zasadzono cztery młode lipy. Obecnie zachowały się trzy drzewa dokładnie wskazując dawne miejsce usytuowania obelisku. Pomnik stał do wybuchu II wojny światowej, w 1939 roku zniszczyli go Niemcy. Niestety nie została dotychczas odtworzona pełna lista 90 Winiarczyków, którzy zginęli w latach 1914 - 1920.  W oparciu o przekazy ustne  wiadomo, że u podstawy pomnika umieszczono tubę, w której znajdował się imienny spis wszystkich Poległych. Tuba miała zostać wyjęta w 1939 roku w konspiracji przed przybyciem wojsk niemieckich,  nie są jednak znane jej dalsze dzieje. Niepełny imienny spis bohaterów walk zachował się jedynie w Jednodniówce wydanej w 1936 roku z okazji 25-lecia  istnienia Towarzystwa Gimnastycznego "Sokół" na Winiarach.Polegli  w I wojnie światowej: Balcerski Tomasz, Łagoda Józef, Remlein Józef, Urbaniak Antoni, Kuchniczak Józef, Grek Jan, Tomczak Andrzej, Roth Antoni, Tomkowiak Ludwik, Stanicki Władysław,Michalak Michał, Leczyk Kazimierz,Spring Wojciech.Polegli w wojsku polskim: Olszewski Bronisław, Burkiciak Stanisław, Kabat Michał, Wlaźlak Jan, Nowak Teodor, Zamostny Wojciech, Frąckowiak Szczepan, Nagórski Stanisław, Taysner Wawrzyn.      Opracowała: Wacława Małecka " U źródeł"