Wolontariat

Wolontariat (łac. voluntas - wolna wola) - dobrowolna, bezpłatna, świadoma praca na rzecz innych lub całego społeczeństwa, wykraczająca poza związki rodzinne. Wskazać można różne rodzaje wolontariatu, np. ze względu na czas jego trwania wyróżnić można wolontariat: długoterminowy, krótkoterminowy, akcyjny, okresowy, ze względu na liczbę osób zaangażowanych w działania: indywidualny i grupowy. Wolontariat jest szansą na aktywne życie i samorealizację dla każdego niezależnie od płci, rasy, narodowości, wyznania, przekonań politycznych, wieku czy stanu zdrowia. Wolontariat jest przestrzenią dającą szansę wykorzystania własnych umiejętności i doświadczeń, rozwinięcia zainteresowań, zdobycia doświadczeń w nowych dziedzinach i zaangażowania się w życie społeczne.

Wolontariusz (łac. voluntarius - dobrowolny) - osoba fizyczna, która ochotniczo i bez wynagrodzenia wykonuje świadczenia na zasadach określonych w ustawie z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, angażując się w pracę na rzecz podmiotów, takich jak: organizacje pozarządowe, organizacje kościelne czy jednostki administracji publicznej. W szerszym rozumieniu wolontariusz to każda osoba, która podejmuje świadomą, dobrowolną działalność na rzecz innych osób, grup społecznych czy poprawienia jakości życia społecznego, wykraczającą poza więzy rodzinne. Każda osoba ma prawo zostać wolontariuszem. Zwykle wolontariusz nie musi mieć specyficznych kwalifikacji, jednak gdy wynika to z przepisów prawa, powinien spełniać wymagania odpowiednie do rodzaju i zakresu wykonywanych świadczeń, np. w przypadku wolontariatu w placówkach opiekuńczo-wychowawczych i poradniach psychologicznych obligatoryjny jest wymóg pełnoletności wolontariusza, przedstawienie zaświadczenia o niekaralności i posiadanie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej.

Koordynator wolontariatu - osoba odpowiedzialna za zarządzanie grupą wolontariuszy, zajmująca się ich rekrutacją, organizacją i nadzorowaniem ich pracy oraz wspieraniem w wykonywaniu codziennych obowiązków. Rolą koordynatora jest odpowiedni dobór wolontariuszy do pełnionych funkcji, dbanie o ich rozwój, jak również motywowanie i nagradzanie wolontariuszy oraz rozwiązywanie konfliktów. Aby praca koordynatora przynosiła pożądany efekt, musi on chcieć pełnić tę funkcję oraz lubić pracę z ludźmi, bo to on odpowiadać będzie za tworzenie dobrych relacji wewnątrz zespołu. Praca koordynatora wolontariatu wymaga też dobrego zorganizowania, wysokiego poczucia odpowiedzialności oraz dobrze rozwiniętych umiejętności interpersonalnych. W przypadku małych grup wolontariuszy i działań na małą skalę tworzenie osobnego stanowiska koordynatora nie jest konieczne, najczęściej jego funkcję przejmuje wówczas lider grupy.

Mentor wolontariatu - osoba, która posiada wiedzę ekspercką w zakresie wolontariatu i wyraża wolę i chęć na podzielenie się nią z osobą mniej doświadczoną w dziedzinie wolontariatu. Mentor dzieli się swoim doświadczeniem, daje wskazówki, jak kierować swoim rozwojem w zakresie wolontariatu, pomaga zdobyć cenne kontakty, oferując przy tym wsparcie i motywację prowadzonej osobie, oraz pomaga podopiecznemu rozwijać się w danej dziedzinie i zdobywać wiedzę z zakresu wolontariatu, która jest często trudno dostępna.

Sieć mentorów wolontariatu - działanie polegające na wsparciu osób z mniejszym doświadczeniem w wolontariacie przez bardziej doświadczonych w danej dziedzinie, np. wsparcie organizatorów wolontariatu, koordynatorów wolontariatu z mniejszym doświadczeniem w obszarze pozyskania wolontariuszy przez bardziej doświadczonych organizatorów wolontariatu, koordynatorów wolontariatu.

Organizatorzy wolontariatu - organizacje pozarządowe, jednostki administracji publicznej oraz podmioty wymienione w art. 3 pkt 1 ustawy z dnia 24 kwietnia 2003 roku o działalności pożytku publicznego i o wolontariacie, tj.:

• osoby prawne i jednostki organizacyjne działające na podstawie przepisów o stosunku Państwa do Kościoła katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej, o stosunku Państwa do innych Kościołów i związków wyznaniowych oraz o gwarancjach wolności sumienia i wyznania, jeżeli ich cele statutowe obejmują prowadzenie działalności pożytku publicznego;
• stowarzyszenia jednostek samorządu terytorialnego;
• spółdzielnie socjalne;
• spółki akcyjne i spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz kluby sportowe, które nie działają w celu osiągnięcia zysku oraz przeznaczają całość dochodu na realizację celów statutowych oraz nie przeznaczają zysku do podziału między swoich udziałowców, akcjonariuszy i pracowników, angażujące do swoich działań wolontariuszy.

Ponadto organizatorem wolontariatu może być grupa nieformalna działająca na rzecz pożytku publicznego, angażująca do swoich działań wolontariuszy, np. grupa młodzieży szkolnej czy klub seniora. Najważniejszą cechą organizatora wolontariatu jest fakt nieprowadzenia działalności gospodarczej w przedmiocie działań realizowanych z wolontariuszami.

Lider - osoba, która przewodzi grupie, jest jednocześnie jej członkiem i utożsamia się z jej wizją oraz celami. Lider istnieje dzięki grupie i dla grupy, a jego działania mają na celu usprawnienie funkcjonowania zespołu, a także realizację zadań. Liderzy najczęściej kierują pracą w swoich grupach oraz motywują członków grupy, a także społeczność lokalną do działania.

Wolontariat indywidualny to forma zaangażowania, w której jedna osoba poświęca swój czas i umiejętności, aby wspierać innych. Taki rodzaj wolontariatu może obejmować np. pomoc w schronisku dla zwierząt, wsparcie osób starszych w codziennych obowiązkach czy wsparcie działań organizacji pozarządowej.

Wolontariat zespołowy to forma współpracy, w której grupa ludzi łączy siły, aby wspierać społeczność. Może obejmować wspólne działania, takie jak sprzątanie parków, organizowanie zbiórek żywności czy pomoc w lokalnych domach dziecka. Taki wolontariat sprzyja integracji i budowaniu silnych więzi między uczestnikami.

Wolontariat pracowniczy to forma zaangażowania pracowniczek i pracowników firm w wybranej dziedzinie lub akcji wolontariackiej. Ten rodzaj wolontariatu wspierany jest przez pracodawcę poprzez umożliwienie pracowniczkom i pracownikom podejmowanie działalności społecznej zatrudnionych osób. Wsparcie pracodawcy może odbywać się poprzez zasoby, czas lub fundusze. Aby mówić o wolontariacie pracowniczym, pracodawca powinien wspierać swoją kadrę przynajmniej poprzez jeden z trzech rodzajów.

O wsparciu poprzez fundusze możemy mówić wtedy, kiedy pracodawca przeznacza do dyspozycji osób wolontariackich (swoich pracowników i/lub pracowniczek) środki finansowe, które mogą oni wykorzystać do realizacji swoich działań.

O wsparciu poprzez czas możemy mówić wtedy, kiedy pracodawca umożliwia realizację działalności społecznej swoich pracowniczek i pracowników w ramach czasu pracy lub ich zaangażowanie poza czasem pracy rekompensowane jest dniem lub godzinami wolnymi za poświęcony czas.

O wsparciu poprzez zasoby możemy mówić wtedy, kiedy pracodawca wyraża zgodę na wykorzystanie zasobów zakładu pracy do realizacji działań wolontariackich swoich pracowniczek i/lub swoich pracowników, np. sprzętu biurowego czy materiałów będących w zasobach firmy.  

Wolontariat akcyjny nazywany jest równie wolontariatem krótkoterminowym. Jest to taki rodzaj wolontariatu, w którym działanie odbywa się w określonym, krótkim przedziale czasowym (zwykle trwa jeden lub kilka dni). Takie zaangażowanie wiąże się z reguły z jednorazowym zaangażowaniem lub związane jest z konkretnym wydarzeniem, np. wsparcie przy organizacji koncertu charytatywnego, akcja sprzątania świata czy odmalowanie przestrzeni.

Wolontariat stały nazywany jest również wolontariatem długoterminowym. Wolontariat ten polega na systematycznym, regularnym zaangażowaniu w działania wolontariackie. Tego typu współpraca dotyczy z reguły wsparcia organizacji pozarządowej lub instytucji. Taka współpraca może trwać kilka miesięcy lub nawet i kilka lat, np. wsparcie w jadłodajni czy pomoc w świetlicy.  

E-wolontariat określany jest również wolontariatem stałym. Jest to rodzaj wolontariatu, który wykonywany jest na odległość za pośrednictwem internetu, bez konieczności przebywania w siedzibie organizacji lub instytucji np. prowadzenie strony lub mediów społecznościowych organizacji.  

Wolontariat kompetencyjny (nazywany również wolontariatem kompetencji lub wolontariatem specjalistycznym) jest rodzajem wolontariatu polegającym na nieodpłatnym dzieleniu się wiedzą, doświadczeniem i umiejętnościami z innymi. Najczęściej utożsamia się go z rodzajem wolontariatu pracowniczego, który ma miejsce wtedy, gdy np. pracownik firmy czy odchodząca z rynku pracy osoba dzieli się specjalistyczną wiedzą i doświadczeniem ze swojej branży z podmiotami działającymi non-profit. Wolontariat kompetencji warto jednak traktować szerzej, jako dzielenie się, dla dobra sprawy czy innych osób, wszelkiego rodzaju doświadczeniem, nie tylko zawodowym, ale także tym związanym z pełnionymi rolami rodzinnymi, funkcjami publicznymi czy umiejętnościami związanymi z realizacją własnych pasji. Tego rodzaju wolontariat jest często kluczowym elementem projektów międzypokoleniowych.

Wolontariat szkolny jest takim rodzajem wolontariatu, który realizowany jest przez placówkę oświatową lub na jej rzecz (np. za pośrednictwem osób fizycznych). Rozumiany jest jako zaangażowanie w inicjatywy na rzecz społeczności szkolnej lub szkoły, a także z zaangażowaniem w różnego rodzaju przedsięwzięcia i akcje pomocowe i charytatywne.

Wolontariat hospicyjny nazywany również wolontariatem zdrowotnym. Jest to rodzaj wolontariatu, który umożliwia szpitalom, domom pomocy społecznej czy hospicjom uzyskanie wsparcia. Do zadań wolontariuszki lub wolontariusza należy np. odwiedzanie i dotrzymywanie towarzystwa pacjentom czy wsparcie personelu medycznego.  

Wolontariat ekologiczny nazywany również wolontariatem środowiskowym lub na rzecz środowiska skupia się na ochronie środowiska naturalnego, np. związany z akcją sadzenia drzew czy sprzątania lasów.

Wolontariat na rzecz zwierząt polega na zaangażowaniu wolontariackim na rzecz dobrostanu i ochrony zwierząt. Praca wolontariacka może być świadczona w schroniskach dla zwierząt czy w organizacjach prozwierzęcych. Zaangażowanie osoby wolontariackiej w tego typu rodzaju wolontariatu może polegać m.in. na opiece nad zwierzętami. 

Wolontariat sportowy jest to rodzaj wolontariatu, który związany jest jak sama nazwa wskazuje z dziedziną jaką jest sport i polega na wsparciu organizatorów wydarzeń sportowych  np. pomoc przy organizacji wydarzeń sportowych, wsparcie klubów sportowych, pakowanie pakietów startowych, pomoc w prowadzeniu biura prasowego. Ten rodzaj wolontariatu najczęściej ma charakter akcyjny, jednorazowy.