Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

Radny wskazuje na ciekawą i wartościową formę promocji czytelnictwa jaką jest uzyskanie tytułu Światowej Stolicy Książki, przyznawanego co roku przez Organizację Narodów Zjednoczonych do spraw Edukacji, Nauki i Kultury (UNESCO). Jest to wyróżnienie dla najlepszego, przygotowanego przez dane miasto programu rekomendującego książki i samo czytelnictwo. Istotne dla uzyskania takiego tytułu jest zaangażowanie w rozwój czytelnictwa, odpowiednie akcje promocyjne, programy dla różnych grup odbiorców, a także aktywności organizowane przez dane miasto we współpracy z krajowymi, regionalnymi i międzynarodowymi organizacjami reprezentującymi pisarzy, naukowców, wydawców, księgarzy i bibliotekarzy.

Od ponad 20 lat corocznie jedno miasto na świecie otrzymuje ten tytuł, w tym takie jak: Madryt (Hiszpania), Aleksandria (Egipt), Nowe Delhi (Indie), Antwerpia (Belgia), Montreal (Kanada), Turyn (Włochy), Amsterdam (Holandia), Buenos Aires (Argentyna), Ateny (Grecja), Kuala Lumpur (Malezja), Guadalajara (Meksyk), Strasburg (Francja). Jedynym polskim miastem, które dotychczas uzyskało ten tytuł, był Wrocław w 2016 roku.

Zdaniem Andrzeja Rataja nasze miasto powinno w najbliższych latach podjąć odpowiednie starania, aby uzyskać tak pozytywne i wartościowe wyróżnienie, dobre dla wszystkich mieszkańców i osób przybywających do Poznania.

Urząd Miasta o odpowiedź na tę interpelację zwrócił się do dwóch miejskich instytucji kultury związanych z czytelnictwem i rynkiem książki: Wydawnictwa Miejskiego Posnania oraz Biblioteki Raczyńskich.

Dyrektor Wydawnictwa Miejskiego Posnania - Joanna Gaca-Wyczółkowska wskazała, że Miasto od lat wspiera rozwój rynku książki i czytelnictwa poprzez prowadzenie sieci bibliotek, współorganizację promujących książkę wydarzeń (m.in. Poznańskie Targi Książki, konkursy - Poznańska Nagroda Literacka, Nagroda Łukaszewicza, konkursy literackie - poetyckie i prozatorskie, trzy edycje plebiscytu Fest Księgarnia - programu wsparcia księgarń autorskich w dobie pandemii). Poza tym Miasto prowadzi unikatową oficynę wydawniczą - Wydawnictwo Miejskie Posnania, której publikacje (kilkadziesiąt książek rocznie, czasopisma i portale) poza promocją czytelnictwa propagują wiedzę o mieście oraz poznańskich autorach. Dodatkowo w maju br. wydawnictwa poznańskie wraz Międzynarodowymi Targami Poznańskimi podjęły inicjatywę stworzenia w mieście lokalnego oddziału Polskiej Izby Książki. Ma ona na celu poszerzenie współpracy pomiędzy wydawcami, a także pomiędzy wydawnictwami a instytucjami kultury i instytucjami niezależnymi, promowanie poznańskich konkursów i nagród literackich, organizowanie wspólnych eventów wspierających czytelnictwo i zainteresowanie książką oraz wzmocnienie roli księgarń.

Z kolei Katarzyna Kamińska - dyrektor Biblioteki Raczyńskich zauważa, że włączenie się w proces ubiegania o ten tytuł dla Miasta doprowadziłoby do jeszcze większego impulsu do wzmocnienia roli i pozycji literatury oraz stworzenia przestrzeni dla jej rozwoju, który jest dziś wypierany przez intensywnie rozwijające się przemysły kreatywne zaistniałe w sztuce, muzyce i filmie. Biorąc pod uwagę wszelkie korzyści wynikające z otrzymania tego tytułu oraz globalną skalę przedsięwzięcia, byłoby to działanie wielowymiarowe o ogromnym znaczeniu i wartości dodanej dla Poznania.

Do tej pory jedynym miastem reprezentującym Polskę w tym gremium jest Wrocław, który tytuł otrzymał w roku 2016 - jednocześnie z mianem Europejskiej Stolicy Kultury. Kadencja Światowej Stolicy Książki sprawowana jest przez rok - od 23 kwietnia, czyli Światowego Dnia Książki i Praw Autorskich ustanowionego w 1995 roku. Na ostateczny werdykt komisji oceniającej znacząco wpływa to, jak dane Miasto poprzez swoje zaangażowanie i działania zwraca uwagę mieszkanek i mieszkańców na istniejący sektor wydawniczy, księgarski oraz znaczącą rolę bibliotek jako centrów działań społeczno-kulturalnych i edukacyjnych w lokalnym środowisku. W ocenie zasadnicze znaczenie ma także przedstawienie kompleksowego programu, który obejmuje inicjowanie i prowadzenie międzysektorowych działań i wydarzeń podejmowanych na rzecz wsparcia i rozwoju promowania czytelnictwa, kształtowania postaw proczytelniczych wśród lokalnych społeczności.

Posiadanie statusu Światowej Stolicy Książki nie zobowiązuje UNESCO do gratyfikacji finansowych na rzecz wyłonionego miasta. Silna globalna konkurencja sprawia, że miasta aplikujące nie odnoszą sukcesu za pierwszym razem, często osiągając go dopiero po kilku latach. W skład komitetu wyłaniającego wchodzą przedstawiciele UNESCO, jak również reprezentanci międzynarodowych organizacji branżowych. Procedura aplikacyjna jest dość złożona. Jednym z pierwszych wymogów formalnych jest upłynięcie co najmniej 10 lat od roku, w którym inne miasto w tym samym kraju posiadało ten status. Zatem Poznań mógłby ubiegać się o tytuł najwcześniej w roku 2026, co można byłoby połączyć z przygotowaniami do obchodów 200-lecia Biblioteki Raczyńskich w 2029 roku. Kolejne etapy procedury aplikacyjnej odnoszą się już do poszczególnych celów, które muszą dość precyzyjnie odpowiadać na wszystkie wskazane kryteria oceny. Wśród nich można wymienić kilka najważniejszych elementów, takich jak:
- zaprezentowanie programu działalności, który będzie realizowany podczas kadencji miasta jako Światowej Stolicy Książki, z wykazanymi długoterminowymi rezultatami i korzyściami dla mieszkańców i partnerów,
- ogólny zarys przewidywanego budżetu przedsięwzięcia i wskazanie jego źródeł (w tym strategii pozyskiwania funduszy na ten cel),
- stopień zaangażowania na poziomie miejskim, regionalnym, krajowym i międzynarodowym, w tym organizacji branżowych i NGO-sów, zakres działań zrealizowanych z partnerami, którzy będą reprezentować pisarzy, księgarzy, tłumaczy i bibliotekarzy (również w wymiarze międzynarodowym).

W kwestii starań o tytuł Światowej Stolicy Książki, dyrektor Katarzyna Kamińska wskazała również, że Biblioteka Raczyńskich jest w kontakcie z Wrocławskim Domem Literatury, który z racji posiadanego doświadczenia w tej materii może służyć jako pewne źródło mentoringu. Niemniej jednak, wszelkie inicjatywy związane z szeroko pojętym rozwojem czytelnictwa podejmowane nie tylko przez Bibliotekę Raczyńskich, ale również inne podmioty, predestynują Miasto do podjęcia działań w tym zakresie. Ostateczna decyzja o podjęciu starań Poznania o tytuł Światowej Stolicy Książki powinna zostać podjęta na kanwie szerokiej debaty z udziałem przedstawicieli Miasta, miejskich instytucji kultury, sektora pozarządowego i podmiotów skupiających autorów, wydawców, księgarzy, bibliotekarzy oraz pracowników naukowych.

Działania związane z przygotowaniem aplikacji wymagałyby od Miasta zaplanowania na ten cel dodatkowych środków w budżetach instytucji kultury. Ubieganie się Poznania o tytuł Światowej Stolicy Książki może mieć pozytywny wpływ na realizację zadań własnych jedynie w przypadku, gdy oprócz nieuniknionych kosztów przygotowania aplikacji konkursowej, w corocznych budżetach instytucji kultury i organizacji pozarządowych znalazłyby się dodatkowe środki na promocję działań wpisanych w program Światowej Stolicy Książki. Z tych względów najwłaściwsze wydaje się przygotowanie do aplikowania o ten tytuł na rok 2029, czyli rok 200-lecia Biblioteki Raczyńskich.