Zieleń przydrożna w Poznaniu w ujęciu planistycznym

Prezydent Miasta Poznania 4 kwietnia 2005 r.wydał zarządzenie w sprawie zasad realizacji Planu Rozwoju Miasta Poznania na lata 2005-2010, w skład którego wchodzi Program "Zielony Poznań przyjaznego środowiska". Obejmuje on m.in.realizację zadań związanych z ochroną zieleni istniejącej w mieście oraz projektowaniem zieleni na terenach miejskich, w tym również zieleni przydrożnej, towarzyszącej trasom komunikacji miejskiej. Przypomnijmy, terenami zielonymi, w świetle art. 5 pkt. 21 ustawy z dnia 16 kwietnia 2004 r. o ochronie przyrody (Dz. U. Nr 92, poz. 880) są tereny wraz z infrastrukturą techniczną i budynkami funkcjonalnie z nimi związanymi, pokryte roślinnością, (...), pełniące funkcje estetyczne, rekreacyjne, zdrowotne lub osłonowe, a w szczególności parki, zieleńce, (...), a także zieleń towarzyszącą ulicom, placom (...).

Z uwagi na dużą ilość realizowanych inwestycji w mieście, usytuowanych wzdłuż głównych arterii komunikacyjnych Poznania, Wydział Ochrony Środowiska Urzędu Miasta Poznania od kilku lat realizuje nowe podejście i myślenie w stosunku do zieleni w mieście. Stara się stworzyć nowy wizerunek Poznania w kontekście zieleni miejskiej, a zadania pragnie tak realizować, aby Poznań był miastem godnym nazwy: "Zielony Poznań przyjaznego środowiska".

Ul. Św. Marcin. - grafika artykułu
Ul. Św. Marcin.

Zieleń w ciągach komunikacyjnych, z reguły rosnąca w bardzo niekorzystnych warunkach środowiska miejskiego, wywiera ogromny wpływ na funkcjonowanie aglomeracji miejskiej. To właśnie ona tworzy architektoniczną oprawę ulic, chroni przed kurzem, spalinami i hałasem, poprawia warunki mikroklimatyczne miasta (ochrania przed nasłonecznieniem, wiatrami), a także ułatwia prowadzenie pojazdu (wskazuje kierunek jazdy, sygnalizuje zakręty ulic). Dlatego tak istotne jest, aby dobór zieleni w ciągach komunikacyjnych rozpoczynał się na etapie planowania rozwoju sieci transportowej miast, kiedy powinny obowiązywać zasady określenia efektów ekologicznych trasy lub jej odcinka w celu zmniejszenia obciążeń środowiska poprzez: minimalizację ingerencji tras w krajobraz, dostosowanie programu tras oraz ich obciążenia ruchem do zróżnicowanych warunków przyrodniczych danego obszaru, efektywność realizacji podróży (czas jazdy, ilość spalin) czy stosowanie środków łagodzenia skutków obciążeń środowiska. W miastach ważne jest projektowanie ulic z poszanowaniem wartości krajobrazu, istniejącego drzewostanu, tak, aby tworzył gotowy element zielonej szaty drogi.

Projektując zieleń w ciągach komunikacyjnych należy pamiętać, że najkorzystniejszymi dla nasadzeń są pasma zieleni o szerokości powyżej 3m, na których najkorzystniej prezentują się drzewa i krzewy w układzie wielowarstwowym, najlepiej w sąsiedztwie zabudowy mieszkaniowej, szczególnie przy dużym natężeniu ruchu. Natomiast na pasach o szerokości poniżej 3m najlepiej prezentuje się roślinność okrywowa lub niskie krzewy na tle trawników, które pełnią rolę filtru zanieczyszczeń i zapobiegają wtórnemu pyleniu z powietrza. W zieleni pasów drogowych nie powinno się nasadzać drzew iglastych, gdyż są najbardziej narażone na uszkodzenia, z uwagi na ich aparat asymilacyjny (igły) funkcjonujący niezmiennie przez kilka lat. Środkowe, rozdzielcze pasmo zieleni, usytuowane dla ochrony przeciwolśnieniowej, najlepiej obsadzać krzewami odpornymi na działanie spalin i soli, przy zachowaniu ciągłości i wysokości powyżej 150cm. Krzewy w formie grup lub żywopłotów oraz okrywowa zieleń krzewiasta o wysokości poniżej 1m - to najlepszy materiał do obsadzania dużych rond i skrzyżowań. Przy zakupie materiału roślinnego należy pamiętać o tym, aby drzewa i krzewy były zdrowe, dobrze wyrośnięte i prawidłowo uformowane, gdyż wtedy przy regularnej i właściwej pielęgnacji gwarantują łatwiejszą ich adaptację w trudnych warunkach aglomeracji miejskiej. Najlepsze do nasadzeń są drzewa i krzewy wytrzymałe na przegrzanie i mróz, o zwartych, gęstych koronach i głębokim korzenieniu się.

Niewątpliwie do działań poprawiających sytuację zieleni w miejskich pasach drogowych należy stosowanie mieszanek kamienno - glebowych jako podłoża pod ciągami pieszymi, zwiększenie podziemnej przestrzeni dla korzeni drzew, co umożliwia wprowadzanie dużych drzew do centrum miasta, a także stosowanie systemów nawadniających i odprowadzających wodę wzdłuż linii drzew ulicznych. Do zabiegów pozytywnie wpływających na jakość szaty roślinnej w mieście ma również stosowanie substratów do podłoża, zwiększających zdolność gleby do gromadzenia wody i składników pokarmowych, ewentualnie sadzenie drzew w grupach z krzewami w dużych pojemnikach lub stosowanie ustawionych piętrowo pojemników z krzewami zimozielonymi i roślinami okrywowymi.

Należy podkreślić, że w przypadku nasadzeń w pasach drogowych należy unikać stosowania drzew z gatunków charakteryzujących się nadmierną łamliwością i kruchością konarów (np. klony jesionolistne), posiadających słabe umocowanie w glebie (istnieje niebezpieczeństwo wywrócenia się drzew - brzoza, topola), a także drzew zrzucających owoce (kasztanowce, morwy) i wytwarzające ciernie (iglicznia) i puch nasienny (topole).