Maria Rataj i Halina Szwarc

Skwer, który miałby nosić imię Marii Rataj, znajduje się między Dolną a Górną Wildą, obok ul. Spychalskiego. Maria Rataj (ur. 6 lipca 1918 w Kaliszu, zm. 8 czerwca 1995 r. w Poznaniu), właściwie Marianna Rudowicz - była autorką wspomnień z przedwojennego Poznania. Na początku lat 50 XX w. rozpoczęła spisywanie wspomnień z okresu dwudziestolecia międzywojennego i okupacji niemieckiej w Poznaniu. Poprzez dziecięce anegdoty ukazała barwny obraz marginesu społecznego stolicy Wielkopolski. Dzięki pomocy eseisty i publicysty Aleksandra Rogalskiego dostała stypendium Związku Literatów Polskich Tekst wspomnień autorka ukończyła w 1956 roku. Prozaik Zdzisław Romanowski zredagował tekst, dokonał skrótów i zmian stylistycznych, a niektóre fragmenty usunął, prawdopodobnie ze względów politycznych. Wspomnienia ukazały się drukiem w 1962 roku nakładem Wydawnictwa Poznańskiego. Książka "Zaułki grzecznego miasta" okazała się bestsellerem - w ciągu czterech miesięcy sprzedano 10 tys. W 2007 ukazało się nakładem wydawnictwa Kwartet wznowienie wspomnień Rataj, pod tytułem "Grzeszne miasto". Tekst został zredagowany ponownie na podstawie rękopisów autorki, bez ingerencji Romanowskiego, ze znacznie zwiększoną ilością stron.
Na rozwidleniu ul. Kościelnej znajduje się z kolei skwer, który miałby nosić imię Haliny Szwarc. Urodzona w 1923 r. w Łodzi, podczas II wojny światowej, zgłosiła się na ochotnika do pracy w konspiracji Związku Walki Zbrojnej. Z polecenia dowództwa ZWZ podpisała volkslistę, powołując się na niemieckie korzenie babki. W Kaliszu ukończyła niemiecką szkołę średnią, podejmując jednocześnie pracę w wywiadzie ZWZ, w 1942 r. przemianowanym na Armię Krajową. W podkaliskich Piwonicach została nauczycielką syna jednego z niemieckich dygnitarzy, który decydował m.in. o deportacji Polaków oraz Żydów i budowie obozów pracy. Poznała plany działania Niemców w stosunku do Polaków. Kolejne działania wywiadowcze jako żołnierz AK prowadziła m.in. w Wiedniu, Hamburgu, Berlinie i Monachium. Były to akcje dezinformacyjne wymierzone w niemiecką administrację oraz kolportaż prasy podziemnej głównie na terenie Bawarii i Austrii. Do jej największych sukcesów wywiadowczych należało ustalenie położenia obiektów wojskowych w Hamburgu. Umożliwiło to aliantom ich zniszczenie, za co otrzymała brytyjski Krzyż Zasługi z Mieczami. W 1944 r. została aresztowana przez gestapo. Była torturowana i skazana na śmierć przez rozstrzelanie. W związku z ofensywą sowiecką gestapo poleciło przewieźć ją do obozu w Radogoszczy. Udało jej się zbiec podczas transportu. Po wojnie chciała zapomnieć o koszmarze okupacji. Jednak w procesie sądowym musiała udowodnić, że volkslistę podpisała na rozkaz polskiego wywiadu. W 1948 r. ukończyła medycynę w Poznaniu i rozpoczęła pracę w Klinice Chorób Wewnętrznych. Pomimo oskarżenia o kolaborację i prześladowań za współpracę z Armią Krajową udało się jej kontynuować karierę naukową. Tytuł profesora nadzwyczajnego uzyskała w 1966 r., pracując na Akademii Wychowania Fizycznego w Warszawie. Z jej inicjatywy w 1975 r. powstał pierwszy w Polsce Uniwersytet Trzeciego Wieku. W 2000 r. za wybitne zasługi dla rozwoju medycyny polskiej oraz w działalności społecznej na rzecz ludzi starszych Halina Szwarc została odznaczona Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski. Zmarła 28 maja 2002 r. w Warszawie.
oprac. red.
Zobacz również

Skrzyżowanie i przejście dla pieszych

Ograniczanie hałasu w szkołach

XVIII Sesja RMP
