Opiętek dwuplamkowy przerzedza wielkopolskie dębiny

Większość z nas słyszała o szrotówku kasztanowcowiaczku, który pojawił się w Polsce w 1998 roku. Od kilku lat kolejny mały "szkodnik" atakuje polskie lasy, szczególnie w Wielkopolsce, na Dolnym Śląsku i na Podlasiu. Jest nim opiętek dwuplamkowy ( Agrilus biguttatus oliv.) - chrząszcz, który żeruje wyłącznie na dębach, głównie pod grubą korą. Owad "szkodliwy" atakuje zarówno młode, jak i stare dęby, mające po 100 lat. Młode larwy chrząszcza rozpoczynają żer w warstwie miazgi, przerywają pas życiowy łyka i odcinają koronę od korzeni. Po pewnym czasie drzewo umiera.

D - grafika artykułu
Drzewostan obumierający - planowany zrąb (fot. M. Stachowiak)

Pierwotną przyczyną silnego rozwoju populacji opiętków są niekorzystne dla drzew warunki klimatyczne (małe opady i obniżanie się poziomu wód gruntowych, susza). Sposób życia tego małego chrząszcza powoduje masowe wymieranie drzewostanów (fot.). Jedyną skuteczną metodą walki z opiętkami jest wycinanie i usuwanie z lasu zasiedlonych drzew, przed okresem wylotu młodych chrząszczy.

Jesienią i zimą skuteczną metodą wyznaczania chorych drzew jest obserwacja żerów dzięciołów, natomiast w sezonie wegetacyjnym pozostaje obserwacja, wyznaczanie i usuwanie drzew zdradzających objawy zasiedlenia przez młodsze stadia larw (tj. obecność ciemnych wycieków na korze, osłabienie aparatu asymilacyjnego- zamieranie gałęzi). Jednak podstawową zasadą skutecznego ograniczania populacji opiętka dwuplamkowego jest sukcesywne i dokładne usuwanie opanowanych drzew lub w sytuacjach ekstremalnych, nawet drzewostanów. Niedokładne i wyrywkowe zabiegi bez wcześniejszego określenia strategii i kolejności postępowania nie przyniosą oczekiwanego efektu, a wręcz mogą spowodować straty z punktu widzenia ochrony bioróżnorodności, ochrony przed opiętkiem oraz straty ekonomiczne.

Usuwanie chorych drzew w lasach reguluje art. 9 ustawy z dnia 28 września 1991 r. o lasach (tj. Dz. U. z 2005r., Nr 45, poz. 435), wg którego "właściciele lasów w celu zapewnienia powszechnej ochrony lasów obowiązani są do kształtowania równowagi w ekosystemach leśnych, podnoszenia naturalnej odporności drzewostanów, a w szczególności do:

1) wykonywania zabiegów profilaktycznych i ochronnych zapobiegających powstawaniu i rozprzestrzenianiu się pożarów;

2) zapobiegania, wykrywania i zwalczania nadmiernie pojawiających i rozprzestrzeniających się organizmów szkodliwych;

3) ochrony gleby i wód leśnych".

W razie wystąpienia organizmów szkodliwych w stopniu zagrażającym trwałości lasów, w myśl art. 10 ww. ustawy, nadleśniczy, starosta, bądź dyrektor regionalnej dyrekcji Lasów Państwowych, zarządza wykonanie zabiegów zwalczających i ochronnych.

W Polsce drzewostany dębowe zajmują powierzchnię 630 tys. ha, tj. blisko 7% całkowitej powierzchni lasów. Monitoring prowadzony przez Instytut Badawczy Leśnictwa wykazał, że stan zdrowotny drzewostanów dębowych z roku na rok gwałtownie się pogarsza. W latach 2005-2007 w ramach cięć sanitarnych pozyskano aż blisko 837 tys. m³, w porównaniu z latami: 2003/04- 289 tys. m³ i 2001/02- 252 tys. m³.