Poznan.pl, oficjalna strona Miasta Poznania

18 listopada odbyły się wybory do powiatowych Rad Ludowych i posłów na Polski Sejm Dzielnicowy, na który wybrano 1399 delegatów. Sejm, który obradował w Poznaniu od 3 do 5 grudnia 1918 r., przyjął szereg uchwał oraz wybrał nowy skład Naczelnej Rady Ludowej. Pierwsze posiedzenie Rady odbyło się 6 grudnia. Choć NRL nie opowiedziała się za walką zbrojną, to jej członkowie szkolili się potajemnie w szeregach niemieckiej Służby Straży i Bezpieczeństwa i w oparciu o niemiecką infrastrukturę tworzyli polskie oddziały, które potem wzięły udział w walkach.
Tymczasem do Wielkopolski napływały nowe oddziały armii niemieckiej, które miały rozprawić się z zamiarami Polaków, a rząd w Warszawie zerwał stosunki dyplomatyczne z Niemcami. W grudniu 1918 r. pojawiła się informacja o przyjeździe do Polski Ignacego Paderewskiego. Zaproszenie pianisty do Poznania wywołało ogromne poruszenie wśród mieszkańców miasta. Choć Urząd Spraw Zagranicznych Rzeszy zakazał Paderewskiemu przyjazdu, artysta przybył do stolicy Wielkopolski i z okna Hotelu "Bazar" wygłosił przemówienie, które wznieciło wybuch powstania.
Walki powstańcze rozpoczęły się 27 grudnia 1918 r. Niemcy, wzburzeni polskimi uroczystościami towarzyszącymi wizycie Paderewskiego, zorganizowali przemarsz oddziałów wojskowych przez miasto. Podczas przemarszu żołnierze zrywali sztandary i chorągwie koalicyjne i polskie, a po zmroku rozpoczęli strzelaninę z Prezydium Policji. Dowódcy polscy wydali rozkaz zdobycia budynku, a po jego opanowaniu zawarli z wrogami porozumienie, na mocy którego Niemcy opuścili Prezydium z bronią w ręku. Wkrótce Polacy opanowali Dworzec Główny, Pocztę Główną i część fortyfikacji miejskich. 28 grudnia zdobyli Cytadelę, fort Grolmann i arsenał przy ul. Wielkie Garbary. Komisariat NRL utworzył Komendę Główną Wojsk Powstańczych z kapitanem Stanisławem Taczakiem na czele.
27 grudnia powstanie wybuchło również w Gnieźnie, Jarocinie, Kórniku, Pleszewie, Wrześni, Środzie i Śremie. 30 grudnia Polacy opanowali Wągrowiec i Gołańcz, a 31 grudnia - Kościan i Oborniki. 1 stycznia Paderewski opuścił Poznań, a powstańcy opanowali Jarocin, Krotoszyn, Mogilno i Nakło. 2 stycznia uderzyli na Nowy Tomyśl, który zdobyli o 3 nad ranem. Do 5 stycznia zajęli: Czarnków, Jutrosin, Kruszwicę, Miejską Górkę, Rawicz, Strzelno i Wolsztyn, a na mocy porozumienia przejęli Inowrocław. 7 stycznia 1919 r. Rozkazem Dziennym nr 2 opanowane ziemie Wielkopolski podzielono na siadem Okręgów Wojskowych, a 8 stycznia wydzielono kolejne dwa Okręgi. 8 stycznia 1919 r. Komisariat NRL przejął władzę cywilną i wojskową, na wodza naczelnego powstania mianował generała Józefa Dowbora-Muśnickiego (11 stycznia otrzymał on tytuł Głównodowodzącego wszystkich Sił Zbrojnych Polskich byłego zaboru pruskiego), a Polacy odbili Chodzież i Czarnków oraz odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Ślesinem i zajęli Sieraków. 9 stycznia NRL oficjalnie ogłosiła przejęcie władzy i rozpoczęła stopniowe spolszczanie administracji. 11 stycznia Polacy utracili Sarnowę, lecz odnieśli zwycięstwo w bitwie pod Szubinem i zajęli Łabiszyn, Żnin i Złotniki. 12 stycznia miały miejsce walki pod Lesznem i Lipnem. 14 stycznia Komisariat NRL zaapelował do Romana Dmowskiego o pomoc w zawarciu rozejmu. 17 stycznia ogłoszono pobór do Armii Wielkopolskiej, a 18 stycznia - dokonano podziału frontu na kilka odcinków (północny, zachodni, południowo-zachodni i południowy) oraz rozpoczęto obrady konferencji pokojowej, z Romanem Dmowskim jako jednym z reprezentantów Polski. 26 stycznia żołnierze Armii Wielkopolskiej oraz gen. Dowbór-Muśnicki złożyli uroczystą przysięgę na placu Wilhemowskim, przemianowanym wówczas na plac Wolności.